ئەگەر هەڕەشەیەكا ڕاستەوخۆ لسەر جەستەیێ مە نەبیت ژی، جەستەیێ مە ب شێوەیەكێ ئۆتۆماتیكی و غەریزەیی كارڤەدان دێ هەبیت دەمێ هەست ب هەڕەشەیێ و نە پشتراستیێ دكەت،مێشكێ مە دهێتە گۆهوڕین بۆ ئامادەباشییەكا بلند، و ئەندامێن مە كارڤەدان دێ هەبیت بەرامبەر ڤی هەستێ ترسێ، دکەل بلندبوونا ئاستێ هۆرمۆنێن ئەدرینالین و كۆرتیزۆڵ، كو دبیتە ڕەنگڤەدانا بەرسڤدانێت جەستەیێ مە وەكی خوهدان و بلەزبونا لێدانێت دلی و گڕژبونا ماسولكان.
ڤەكولینەك كو د گۆڤارا نیڤ دەۆلەتی یا هزركرنا داهێنەرانە ل ئەیلولا 2021 بەلاڤكریە، كاریگەریێت سۆشیال میدیایێ و دەنگوباسێن گرێدایی ب شەڕ و جەنگان لسەر ساخلەمیا دەروونی و دەروونێ تاكان.ڤەكولینێ ئاشكەرا كریە كو بەركەفتنەكا زۆر ب ناڤەڕۆكێن توندوتیژیێ و نەرێنیێن میدیایی دبیتە ئەگەرێ كاریگەریێن دەروونی یێن دژوار و دەم درێژ و هەستێن رەشبینیێ، و ئاستێن نە ئارامیێ و سترێسێ دهێنە گۆهۆڕین ل دویڤ چەندیا بەركەفتنێ دگەل دەنگوباسان، و ڤەكولین دیار دكەت كو دبیت هەستكرن ب فشارێ و نە ئارامیێ گرێدایی بن ب نیشانێن جەستەیی یێن وەكی هەوكرنا جومگێن(مفاصل) ڕۆماتیزمی و نەخوشیێن دلی و خوێنبەران و هندەك ئاریشەیێن تەندروستیێ یێن كو ژ ئەگەرێ بلندبونا ئاستێ هۆرمۆنێ سترێسێ (كۆرتیزۆڵ)ی دروست دبن ، ڕامان ژ ئەڤێ چەندێ ئەوە كو دیتنا وێنە و ڤیدیۆیێن توندوتیژ و نەرێنی دشێن هاندەرێ وەكی هاندەرێ راستەقینە دروست بكەت كو ژ ئەگەرێ بەركەفتنا راستەقینە ب توندوتیژیێ دروست بوین.
هەر د هەمان چارچێوە دا نۆژدار گراهام دەیڤی، پسپۆرێ كاریگەرییێن دەروونی یا توندوتیژیا میدیایی ئاماژە ب ئەوێ چەندێ دایە كو بەركەفتن ب ناڤەڕۆكێن میدیایی یێن توندوتیژیێ ڕەنگە هاندەرێ خەموكیێ و نەئارامیێ و تێكچونا فشارا پشتی كارەساتێ (الصدمە) دروست بكەت.
چاوا دێ چارەسەریا خو كەین؟
ددەمەكی كو جیهانا دەوروبەرێن مە یێن د كارەساتا دا، گرنگترین تشت ئەم بكەین ئەوە كو سەرنجا خو بدانینە لسەر ئەوان تشتان ئەوێن ل ژێر كۆنتڕۆڵا مە ئانکو ئەو تشتێن ئەم دشێین كۆنتڕۆڵ بكەین،نە سەرنجا مە لسەر ئەوان تشتان بیت یێن دەرڤەیی كۆنتڕوڵا مە.
و بلا ل بیرا تە بیت كو تو نەشێێ كۆنتڕۆڵا ڕەفتارێن كەسانێن دی بكەی یان سیاسەت و حكومەتان، یان گۆهۆڕینێن سروشتی، و نە ئارامیا تە دەربارەی ڤان تشتان ئەوێ هێزا تە ژتە وەردگریت یا كو تە پێدڤی پێ هەی بو باشكرنا كواڵێتیا ژیانا خو و كەسانێن دەوروبەرێن خو، و ددەمەكی كو تو نەشێی كۆنتڕۆڵا ئەڤان بابەتان بكەی، بەلێ هێشتا تو دشێی كۆنتڕۆڵا رێژا ئەوان ڤیدیۆ و وێنان بكەی یێن تو دبینی، و ڕێژا وێ نڤستنا تو بدەست خوڤە دئینی.
و هەروەسا وەرزشكرن خالەكا گرنگە بو بڕێڤەبرنا ساخلەمیا دەروونی، لڤینێن وەرزشی بكە بەشەكێ گرنگ د ڕۆژا خودا، ئەگەر خو نیڤ دەمژمێر یان 15 خولەك بن.
ڕاوەستە ژ بكارئینانا توڕێن كومەڵایەتی ب شێوەیەكێ بەردەم و پتریا دەمی، هەڤڕكیا وێ حەزا خو بكە، و بو دەمەكی ئینتەرنێتێ بگرە، نوژدار ئیما هێپورن پسپۆرا دەرونناسیا كلینیكی ئەڤێ ئاموژگاریێ ل مە دكەت كو مە دەمەكێ دیاركری هەبین د روژا خودا بو بكارئینانا سوشیاڵ میدیایێ یان بەرێخودانا دەنگوباسان، پاشی ب راوەستینە و ئەوی كاری بكە كو تو پێ ئارام ببی، و هەروەسا پێشنیارا هندێ دكەت پشكنینێ ل سەرچاوەیێ وان زانیاریان بكەین یێن ئەم دبینین.
ل دوماهیێ ژی هەر بویەرەكێ و ڕۆیدانەكی بلندی و نزمبونا خو یا هەی، دەمێ كو ئەم چاڤەڕێی نزمبونێ یا باشتر ئەوە ئەم ساخلەمیا خو ژبیر نەكەین.
نڤیسین/ دنیا لقمان
ژێدەر: (1)