ل دەمێ بەحسی وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤین دهێتە کرن، هەر وەسا وەلاتێن دی یێت ئیسلامی و عەرەبی، هەمی گاڤا بیر ل وەلاتێن هوسا دهێت یێن بێ بەرهەم و پاشکەفتی. دبیت هندەک ئەگەرێ ڤێ پاشکەفتنێ ب نەسەقامگیرییا دارایی وسیاسی، یان ژی گەندەلییێ، یان ژی مایتێکرنا وەلاتێن دەرڤە ڤە گرێدەن، لێ ل دویف هزرمەندێ سیاسی یێ کوێتی، دکتور عەبدوللا ئەلنەفیسی، کێشەکا دی یا کویر تر و گرنگ تر هەیە. هەمی ئەو کێشەیێن خەلک بەحس دکەت گرنگن، و بێ گومان کاریگەرییەکا مەزن هەیە ل سەر وەلاتێن هوسا. لێ ل دویف دکتور عەبدوللا، کێشەیا سەرەکی نە د هندێ دایە، بەلکو کێشەیا سەرەکی یان ڤان وەلاتان نەبوونا رێکخستنێ یە. رێکخستن ئانکو ب عەرەبی «التنظيم» و ب ئینگلیزی ژی «organization» دهێتە دانان ب ئەگەرێ سەرەکییێ پاشکەفتنا ڤان وەلاتان ل دویف دکتور عەبدوللا. دێ ل ڤێ گوتارێ ژی پتر ڤێ ئاخفتنێ روون کەین.
ئێک: پێناسا رێکخستنێ
رێکخستن شیانێن پلاندانان، هەماهەنگی کرن، و بجهئینانا کاری ب کاریگەرترین و باشترین شێوە دیاردکەت. چ ئەڤ کارە کارەکێ ناڤ ماڵێ بیت، یان ژی یا کۆمپانیەکێ بیت، یان ژی ل ناڤ حکومەتێ بیت. رێکخستن د هەمان دەم دا رێکخستنا دەمی، دیارکرنا رۆڵان، سزادانا خەلەتییان و خەلاتکرنا بەرهەمئینانێ، و دیتنەکا دوومدرێژ بۆ ئارمانجان ب خۆڤە دگریت. ل ناڤ جڤاکەکێ رێکخستی دا، دامودەزگەهـ ب شێوەکێ دیار و پێشبینی کری کار دکەن، و یاسا ب رێکەکا بێ جیاوازی دهێتە بجهئینان، و تاکەکەس بەرپرسیارەتیێن خۆ دزانن ل جهێ لێ دژین و کاردکەن. ئانکو ئەم دشێن بێژن کو رێکخستن بنەمایێ بەرهەمئینان، داهێنان و سەقامگیرییێ یە.
دوو: کاریگەرییا نەرێکخستنێ ل سەر دامودەزگەهێن جیاواز
نەرێکخستن ل ناڤ جڤاکێن مە دا کاریگەری تنێ ل سەر سیاسەت و ئابوورێ وەلاتی ناکەت، بەلکو کاریگەرییەکا مەزن هەیە ل سەر هەمی یەکە و دامودەزگەیێن جڤاکی، خۆ ژ خێزانێ بگرە، هەتا دگەهیە مەزن ترین دەزگەهێن وەلاتی. دێ نوکە ژی بەحسی هندەک ژ کاریگەریێن نەرێکخستنێ ل سەر یەکەیێن جیاواز یێن جڤاکی کەین.
زاروکینی و پێکهاتەیا خێزانێ:
یەکەیا سەرەکی یا هەر جڤاکەکێ، کو خێزانە، ب دروستی ب ڕۆڵێ خۆ ناڕابیت بێ هەبوونا رێکخستنێ. بەلکو بەروڤاژی ژی، نەرێکخستن دبیت ببیتە ئەگەرێ گەلەک لایەنێن نەرێنی ژی. گەلەک خێزان ب شێوەکێ هوسا دژین بێ کو رووتینەکێ دیارکری بۆ رۆژێ هەبیت، یان ژی دابەشکرنا بەرپرسیارەتیێ ناڤبەرا ئەندامێن خێزانێ دا، یان ژی پلاندانان بۆ داهاتی. ئەو زارۆکێن ل ناڤ خێزانێن هوسا دا مەزن دبن، دبیت بۆ وانا یا زەحمەت بیت ب بەرپرسیارەتیێن خۆ رابن ل پاشەرۆژێ، هەر وەسا شیانێن رژدبوون ل سەر بجهئینانا ئارمانجان و رێکخستنا دەمی دێ ل دەف وانا یا لاواز بیت. تایبەتمەندیێن هوسا ژی دی کاریگەری ل هەمی جهێن کو ئەو زارۆک لێ کاردکەت یان کارێکێ دگەل دکەت ل پاشەرۆژێ.
سیستەمێ پەروەردە و خاندنێ:
قوتابخانە و جهێن خاندنێ، کو د بنەما دا پێدڤییە جهێ فێربوونێ و گەشەکرنا کەسایەتی و شێانێن قوتابییا بیت، ب نەرێکخستنێ دبنە دەزگەهێن بێ هیچ دەرئەنجام. دێ بینی کو ل وەلاتێن هوسا قوتابخانە پەرتووک و پرۆگرامەکێ خاندنێ یێ کەڤن و بێ بنەمایێن زانستی هەیە، ماموستا ژی ب دروستی نەهاتینە بەرهەڤ کرن و راهێنان کرن بۆ وانەگوتنێ، و کارگیری و رێڤەبەریێن پەروەردەیی ژی ب رێکەکا نەدروست دهێنە برێڤەبرن. قوتابی ژی ل وەلاتێن هوسا فێری ژبەرکرنێ دبن پتر ژ شیانێن هزرکرنێ و شلوڤەکرنێ و شیکارکرنێ و چارەسەرکرنا کێشەیان. ل دوماهیکێ ژی قوتابخانە نەشێن چ قوتابیێن هوسا پەیدا بکەن کو داهێنانا بکەن و ببنە ئەگەرێ دەستپێشخەریێن جڤاکی. دەرئەنجام نفشەکێ هوسا دهێت کو نەشێت ب دروستی خۆ رێکبێخت یان ژی وەلاتی برێڤەببەت.
کارکرن و بەرهەمئینانا پیشەسازی:
دێ بینی کو وەلاتێن هوسا دا جیاوازییەکا مەزن هەیە ل ناڤبەرا کەسێن هاوولاتییێن وەلاتی، کو بەهرا پتر ل کارێن گشتی و فەرمانبەریێ کاردکەن، بێ کو هیچ بەرهەمێ خۆ یێ مەزن هەبیت. و کەسێن کو راستە ل کەرتێ تایبەت کار دکەن، لێ هێچ بەرهەمێن باش یێن پیشەسازی نینە. و ل دوماهیکێ کەسێن بیانی یێن کو دهێن و ب کارێ زەحمەت یێ پێدڤی ب زانست و پیشەسازیێ دبیت رادبن. ئانکو ژ ئەگەرێ نەرێکخستنێ، وەلات چ بەرهەمەکێ ئالۆز یێ پێدڤی ب رێکەکا زەحەمەت بۆ بەرهەمئینانێ نابیت، بەلکو تنێ تشتێن د سروشتێ خۆ دا بۆ وەلاتێن دەرڤە دفرۆشن ئەو ژی نفتە کو ل دوماهیکێ ژی ئەو بخۆ بخۆ ل بن عەردی نائینە دەر بەلکو هەر کەسێن بیانی ب ڤی کاری رادبن.
ڤەکولینێن زانستی و داهێنان:
دگەل هندێ کو زانکۆیێن وەلاتێن مە شیانێن مەزن هەنە بۆ داهێنانێ، لێ د راستی دا ئەڤ زانکۆیە دڤەقەتیانە ژ پێدڤیێن جڤاکی و ئابووری. ڤەکولین ل ڤان وەلاتان بۆ چارەسەرکرنا کێشەیەکێ ناهێنە کرن، بەلکو تنێ دهێنە کرن وەک بجهئینان بۆ کارەکێ فەرمی دا کو باوەرنامە پێ بهێتە وەرگرتن.
هەر وەسا کومکرنا پشتەڤانیێن دارایی بۆ کرنا ڤەکولینان، پێداچوونا ئەکادیمی د ڤان ڤەکولینان دا، و بەلاڤکرن ل ناڤ گوڤارێن زانستی دا گەلەک یا لاوازە. هەماهەنگی ناڤبەرا دەزگەهێن جیاواز و زانکۆیا دا یا کێمە، و داتایێن پێدڤی بۆ کرنا ڤەکولینان ئەگەر هەبن ژی هەمی نەهاتینە ئەرشیف کرن دناڤ سیستەمێن ئەلیکترونی دا.
دەرئەنجام
دبیت نەبوونا رێکخستنێ کێشەیەکا هوسا دیار نەبیت وەک کێشەیێن ئابووری، سیاسی و قەیرانان، لێ دبیت ئەڤ کێشەیە گەلەک گرنگ تر بیت، و ببیتە ئەگەرێ هەمی کێشەیێن دی. ب رێکا هشیاربوونێ ل سەر ڤێ کێشەیێ، و کرنا خالێن پێدڤی بۆ چارەسەرکرنێ، وەلاتێن مە دێ شێن بەرەف ئاستەکێ دی چن. ئاخفتنەکا بینجامین فرانکلین ژی هەیە کو دبێژیت:
“بۆ هەر خولەکەکێ بهێتە تەرخانکرن بۆ رێکخستنێ، دەمژمێرەکا تمام شینا وێ دبیتە قازانج” - بینجامین فرانکلین.
پسیار: ئەرێ تۆ دبێژێ چ بهێتە کرن دا کو بشێن نەرێکخستنێ ناڤ وەلاتێن خۆ دا کێم کەین، ل کیڤە دەسپێبکەین دا ئەڤ کێشە چارەسەربیت؟
نڤیسین: أحمد مصطفى