ئەم یێ ل جیهانەکا هوسا دژین کو شیانێن ژیرییا بیرکاری، و ب دەست ڤە ئینانا نمرەیێن بلند ل خاندنێ، تێدا بەرز دهێنە ڕاگرتن. نمرەیێن بلند ل ئەزموونان، باوەرنامەیێن خاندنێ یێن زەحمەت و پێدڤی ب واستیانەکا مەزن، و شیانێن چارەسەرکرنا ئاریشەیێن ئاڵوز و هزری، ئەڤە هەمی تشتەکێ ئەرێنییە بێ گومان. لێ ئەڤە تنێ بەشەکە ژ وێنەیا مەزنتر بۆ سەرکەفتنێ و ب دەستڤەئینانا پەیوەندەیێن مرۆڤایەتی یێن ب بها و جێگیر. ل دویف ڤەکولینێن نوی و سەربوڕێن ژیانێ یێن کەسێن سەرکەفتی، ژیرییا بیرکاری (IQ) ب تنێ نەشێت ببیتە ئەگەرێ سەرکەفتنێ. دگەل دەمی، پتر و پتر ژ دەروونناسان، کەسێن شارەزا، پەروەردەکار و ماموستا، خۆدان کار و ئەوێن سەرکەفتنێن مەزن د ژیانێ دا ب دەستڤەئینان، هەمی یێ ڕوڵێ ژیرییەکا دی دیاردکەن کو گەلەک کاریگەرترە بۆ سەرکەفتنا کەسی و کاری. ئەڤ ژیرییە ژی ب ناڤێ ژیرییا هەستیاری (Emotional Intelligence) دهێتە نیاسین. دێ ل ڤێ گوتارێ پتر ل سەر ڤی جورێ ژیریێ زانین و گرنگییا ڤی ژیریێ ژبۆ سەرکەفتنێ.
ژیرییا هەستیاری چییە؟
ژیرییا هەستیاری، یان ژی پێ دهێتە گوتن (Emotional Intelligence)، کو دەستەواژەکە ل سەر دەستێ دەروونناس دانییل گۆڵمان بەربەلاڤ بوویە، دهێتە پیناسە کرن ب شیانێن دەستنیشان کرن، تێگەهشتن، رێڤەبرنا هەستان، چ هەستێن کەسی بخۆ یان ژی کەسێن دەوروبەر. دانییل گۆڵمان دبێژیت کو ژیرییا هەستیاری پێنج پێکهاتە هەنە، ئەو ژی ئەڤەنە:
- ئاگەهبوونا خۆیەتی: شیانێن ئاگەهداربوونێ ل هەستێن کەسی بخۆ و کاریگەرییا وان ل سەر ژیانا کەسی.
- رێکخستنا خۆیەتی: رێکخستنا هەستێن کەسی و کاریگەرییا ڤان هەستان ل سەر رەفتار و بەرسڤێن کەسی ل رویدانێن رۆژ بۆ رۆژ د ژیانا مرۆڤی دا چێدبن.
- هاندەرێ کەسی: بکارئینانا هەستان بۆ بجهئینان و بدەستڤەئینانا ئارمانجان، ب رێکا هێز و شیان و بەردەوامییا کارکرنێ.
- هاوهەستبوون: تێگەهشتن ب هەستێن کەسێن دەوربەر.
- شیانێن جڤاکی: شیانێن رێکخستنا پەیوەندیێن جڤاکی و ئاڤاکرنا تۆرێن پەیوەندییان ب شێوەکێ سەرکەفتی.
ئانکو ژیرییا بیرکاری گرنگیێ ب شیانێن هزری و هزرکرنا بەرئاقل، هەر وەسا شیانێن بیرکاریێ و ئاخفتن و نڤیسینا کاریگەر ددەت. لێ ژیرییا هەستیاری پتر گرێدایە ب شیانێن رێکخستن و کونترولکرنا هەستان و بکارئینانا وان یا دروست د ژیانا جڤاکی دا.
بوچی ژیرییا هەستیاری گرنگترە؟
ژیرییا هەستیاری گەلەک گرنگییا خۆ هەیە ژبەر هندەک خالان، کو ژ وانا ژی ئەڤەنە:
1ـ دبیتە ئەگەرێ سەرکەفتنێ د پەیوەندیێن جڤاکی دا
مرۆڤ بوونەوەرەکێ جڤاکی یە د بنیات دا، چ ل ناڤ خێزانێ، دگەل هەڤالا، یان ژی پەیوەندیێن کاری. ژبەر هندێ ژی سەرکەفتن گەلەک پشتبەستنێ ب شیانێن رێڤەبرن و رێکخستنا ڤان پەیوەندییا دکەت پتر ژ ژیرییا شیانێن لۆژیک و بیرکاریێ. دبیت کەسەک هەبیت گەلەک یێ سەرکەفتی یە د ناڤ ئەزموونان دا و نمرەیێن بلند ل ناڤ تاقیکرنێن هزری دا دئینیت، لێ د پەیوەندیێن خۆ دا دگەل خەلکێ دەوربەر، و ل دەمێ تووشی کێشەیان دبیت د ڤان پەیوەندییا دا، ب دروستی نەشێت برێڤەببەت یان چارەسەر بکەت. هەر وەسا دبیت زوی ب زوی نەزانیت چاوا دەربڕینێ ژ هەستێن خۆ بکەت.
ژیرییا هەستیاری یێ هاریکارە کو تاک بشێت ب تێگەهشتن گوهێ خۆ بدەتە ئاخفتنێن خەلکی، و هەستێن وانا پشتراست بکەت، و ل ناڤ دانوستاندنێن زەحمەت دروست مەلەڤانیێ بکەت و سەکەفتنێ تێدا بینیت، هەر وەسا دشێت باوەریێ و پەیوەندیێن بهێز دگەل خەلکی ئاڤابکەت. و ئەڤ تشتە دێ کاریگەرییەکا ئەرێنی هەبیت نە تنێ ل سەر پەیوەندیێن کەسوکی و خێزانێ، بەلکو ل سەر پەیوەندیێن دگەل جڤاکا مەزن تر و کەسێن ل ناڤ کاری ژی دا.
2- شیانێن سەرکردایەتیێ و کارکرنا ل ناڤ گرۆپان دا بهێز دکەت
سەرکردایەتی نە تنێ گرێدایە ب دانا فەرمانان یان ژی بجهئینانا بریارێن دروست، بەلکو د هەمان دەم دا شیانێن دانا ئیلهامێ و هێزێ بۆ کەسێن دەوروبەر، و رێڤەبرنا کومەکا خەلکی بەرەف ئارمانجان ژی بخۆڤە دگریت. ئەڤ شیانە ژی بێ گومان ب ژیرییا هەستیاری بهێز تر لێ دهێن.
سەرکردەیێن کاریگەر دشێن ڤان خالا بکەن:
- دشێنن ئارام بمینن ل بن فشارێ.
- دشێن هەستێن کەسێن دگەل وان و ل بن دەستێ وان کاردکەن دەستنیشان بکەن.
- دشێن ئاموژگاریێت باش و د جهێ خۆ دا بدەنە کەسێن دەوروبەر.
- دشێن ململانەیا دناڤبەرا هەڤکارێن خۆ دا چارەسەر بکەن.
- دشێن هێزێ ب کەسێن دی ببەخشن کو ببیتە ئەگەرێ بجهئینانا ئارمانجان.
کۆمپانی و رێکخراو و خودانێت کاری ل کەسێن هوسا دگەرن کو کارەکێ مەزن پێ ئەنجام بدەن، و کەسێن ژیرییا هەستیاری نەبیت، خۆ چەند ژیر ژی بن ژلایێ زانستی و بیرکاری ڤە، نەشێن ڤان خالا ئەنجام بدەن.
3- ساخلەمیا دەروونی باشتر دکەت و شیانێن بەردەوامبوونێ بهێز دئێخیت
کەسێن ژیرییا هەستیاری هەی دشێن ب هەستێن خۆ بگەهن، و کونترول بکەن و رێکبێخن بەری ببیتە ئەگەرێ تێکچوونێ د دەروونێ وان دا.
ئەڤ تشتە ژی کەسێن هوسا ژ سترێسێ، قەلەقێ و واستیانا دەروونی یا دژوار دپارێزیت، و هەروەسا دبیتە ئەگەرێ بەردەوامبوونا وان دگەل هەبوونا کاودانێن قورس و زەحمەت د ژیانا وان دا.
ژیرییا هەستیاری دشێت:
- شیانێن خۆگونجاندێ ل دەمێ سترێسێ باشتر بکەت.
- بەرسڤێن گونجای تر و ساخلەم تر دئینتە پێش بۆ سەرنەکەفتنێ د هندەک قوناغێن ژیانێ دا، و هەر وەسا بۆ رەخنەیا کەسێن دەوروبەر.
- گەشبینیێ و هاندەرێ کەسی بۆ بدەستڤەئینانا دەستکەفتان زێدەدکەت.
- تووشبوونێ ب خەمووکیێ و واستیانا دەروونی کێمدکەت.
4- گەلەک شیانێن دی ژی پێش دئێخیت
ژیرییا هەستیاری گەلەک شیانێن دی ژی د ژیانا هەر کەسەکێ دا باشتر دکەت، وەک شیانێن ئەنجامدانا کاری ب شێوەکێ باشتر وکاریگەر تر، کارکرن دگەل تیمان، شیانێن بڕیاردانێ و چارەسەرکرنا کێشەیان ژی.
دێ چاوا شێم ژیرییا هەستیاری ل دەف خۆ زێدەکەم؟
ژیرییا هەستیاری د شیان دایە بهێتە باشترکرن و پێشڤەبرن د ژیانێ دا، ئانکو تشتەکێ هوسا نینە کو یێ جێگیر و نەگور. هندەک رێکێن باشترکرنا ژیرییا هەستیاری ژی ئەڤەنە:
- هزرا خۆ د سەرەدەرییا خۆ دگەل کەسێن دەوروبەر بکە: هزرا خۆ د بەرسڤێن خۆ دا و رەفتارێن خۆ دگەل کەسێن دەوروبەر بکە، و هندی دشیان دا هەر جارا تە هزرا خۆ کر خالێن ئەرێنی و نەرێنی د کریارێن خۆ دا دەستنیشان بکە، و هەر وەسا هندەک تێبینییا بۆ باشترکرنا ڤان رەفتارا ل جارێن بهێت بنڤیسە.
- فێری بیهنفرەهیێ و راوەستیانێ ببە: هەر دەمێ تو کەتیە ناڤ بارودوخەکێ زەحمەت د پەیوەندیێن خۆ دا دگەل کەسێن دەوروبەر، فێر ببە پیچەک یێ بیهنفرەهـ بی و زیکا بەرسڤ نەدەی، بەلکو پیچەکی براوەستە وباش هزرا خۆ بکە و پاش بەرسڤەکێ گونجای بجهبینە.
- شیانێن هاوهەستبوونێ دگەل کەسێن دەوروبەر پێشبێخە: هەول بدە کو سەحکەیە تشتا ب بەرچاڤکێن کەسێن دەوروبەر، و هەمی دەما باش گوهێ خۆ بدە ئاخفتنێن کەسێن دی، بێ کو حوکمەکێ پێشوەخت ل سەر بدانی.
- شیانێن پەیوەندیکرنێ بهێزبێخە: خۆ فێری دەربڕینێ ژ هەستێن خۆ بکە، هەر وەسا خۆ فێرکە کا دێ چاوا زمانێ لەشی و پەیوەندیکرنا نەئەزمانی تێگەهی.
دەرئەنجام
دبیت ژیرییا بیرکاری بشێت دەرفەتان بۆ تە چێکەت، لێ بێ کو تە ژیرییا هەستیاری هەبیت، تو نەشیێ ڤان دەرفەتا بکەیە قازانج بۆ خۆ. ب رێکا ژیرییا هەستیاری تاک دشێت سەرکردەکێ کاریگەری بیت، پەیوەندیێن بهێزتر دگەل خەلکی گرێبدەت، و هەر وەسا دەروونێ خۆ ژ تێکچوونێ بپارێزیت. ژبەر هندێ ژی دهێتە گوتن کو ل دەمێ تاک ئاگەهـ ل هەستێن خۆ هەبیت، ژیان بەرەف هێز و شیانێن بێ سنور دچیت. سوپاس بۆ خاندنێ و هیڤییا مفایی.
نڤیسین: أحمد مصطفى