زاروکێ شەرمین شیانێن سەرەدەریکرنێ دگەل زاروکێن دژیێ خودا نابن و خو دیری هەلکەفتێن کومەلایەتی دکەت و حەز ژ درسکرنا هەڤالێن نوی ناکەن زاروکێ شەرمین دناڤا خێزانێ و ناڤ هەڤالان دا وەک کەسەکێ گرتی دیاردکەت و شەرمینی ئەگەرەکە بو کێمبوونا ئاستێ باوەری بخوبونێ چونکی زاروکێ شەرمین هەردەم خو ژ ئەنجامدانا کار و چالاکیان دویردکەت ب تایبەتی ئەو کارێن بکوم دهێنە ئەنجام دان ، ترسا زاروکی د تێکەلکرنێ و کومڤەبوونا دگەل هەڤالان هەردەم دبیتە ئەگەر ئەو بەردەوام هەست ب قەلەق و نە ئارامیێ بکەت و نەشێت تەکەزێ لسەر کارێن خو بکەت .
پێکهاتەیێن شەرمینیێ
شەرمینیێ هندەک پێکهاتە هەنە ئەو ژی :
- پێکهاتێ فسیولوژی لدەمێ حالەتێ شەرمینیێ دا هورمونێ ئەدرینالین د رژیتە ناڤا خوینێ دا ژ دەرئەنجامێ ڤێ چەندێ رێژەکا خوینێ ل سەروچاڤان کومڤەدبیت وی دەمی روخسارێ مروڤی سور دبیت و لێدانێن دلی زێدەدبن و خوهدان پەیدا دبیت .
- پێکهاتێ هزری (مەعریفی) شەرمینی دبیتە ئەگەر کو مروڤ پتر سەرنجا خو بدانیتە سەر خو و بەرسڤدانا مروڤی بو ژینگەها دەرەکی یا مروڤی کێمتر لێ دهێت و شیانێن پەیوەندیێ لاواز دبن .
- پێکهاتێ رەفتاری پێکهاتیە ژ هەستکرنێ ب نە ئارامیێ و ژدەست دانا کونترولێ ژلایێ کەسێ شەرمین ڤە و ئەڤ کەسە یێ دودلە د ئەنجامدانا کارێن خودا .
- پێکهاتێ سوز و هەلچوونی پێکهاتیە ژ هەستکرنا مروڤی و بارودوخان و نزمبوونا ئاستێ باوەری بخوبونێ و تێکچوونا دەروونی و هەستکرن ب ترس و نە ئارامیێ .
ئەگەرێن شەرمینیێ :
ئەگەرێن شەرمینیێ لدەف زاروک و سنێلەیان پێکهاتینە ژ :
ئێک- ئەگەرێن جەستەیی
پەککەفتن و نەخوشی یان قەلەوی دبنە ئەگەرێن شەرمینیێ لدەف مروڤی و خو دویرکرن ژ هەلکەفتان و کاروچالاکیین کومەلایەتی .
دوو- ئەگەرێن دەروونی
پەروەردێ رولەکێ گرنگ د گەشەیا دەروونی یا سنێلەی دا هەیە ، کێماسی د پروسەیا پەروەردەیێ و پشتگوههاڤێتنا پێدڤیێن وی دبنە ئەگەر کو سنێلە هەست ب بێ بهایێ بکەت و خو ژ کەسانێن دیتر دویر بکەت .
سێ- ئەگەرێن کومەلایەتی
سروشتێ پەیوەندیێن کومەلایەتی لدەستپێکا ژیێ زاروکی دا کارتێکرنا خو لسەر رەفتارێن وی دپاشەروژێ دا هەیە ، واتە هندی ژلایێ دایک وبابان و دەوروبەران ڤە بهێتە قەبیلکرن و ب رێز و دروستی سەرەدەریێ دگەلدا بهێتە کرن و وی دەمی دێ زاروکی کەسایەتیەکا ڤەکری هەبیت و لپاشەروژێ دا پەیوەندییێن کومەلایەتی یێن سەرکەفتی هەبن ، بهەمان شێوە د قوناغا سنێلەیێ دا گهورینێن فسیولوژی دبنە ئەگەرێ هندێ سنێلە توشی تێکچوونێ بیت دەمێ سەرەدەریێ دگەل کەسانێن دەوروبەر دکەت ژبەر هندێ تێکەلیکرنا دگەل کەسانێن مەزن دبنە ئەگەر کو سنێلە خو دیری کومەلگەهێ بکەت و ببیتە کەسەکێ شەرمین .
چارەسەریا شەرمینیێ
د پێنگاڤێن چارەسەرکرنا شەرمینیێ دا لدەف زاروک و سنێلەیان یا پێدڤیە دایک و باب کار لسەر ئەڤان خالێن لخوارێ دا بکەن ؛
- کارکرن لسەر پێشئێخستنا باوەری بخوبونێ لدەف زاروک و سنێلەی ئەوژی برێکا بەشداریکرنا وی د چالاکیێن کومەلایەتی دا .
- دویرکەفتن ژ بەراوردکرنا زاروکی یان سنێلەیی دگەل هەڤال و کەسانێن نزیکی ئەوان ژلایێ شیانێن جەستەیی و هەر شیانەکا دیتر.
- پێدڤیە دایک و باب رێز و سوز و حەژێکرنا خو بو زاروکێن خو دیاربکەن .
- لدەمێ ئەنجامدانا چالاکیێن کومەلایەتی زاروک و سنێلە بهێتە خەلاتکرن .
- کار لسەر پێشئێخستنا کارامەیی و شارەزایێن زاروک و سنێلەیان بهێتە کرن .
- گوهدانا زاروک و سنێلەی داکو ژ نزیک ئاگەهداری ئاریشەیێن ئەوان بن و بهێنە چارەسەرکرن.
- یا پێتڤیە خێزان دگەل شەرمینیا زاروکێن خو د ئارام بن و زوریێ ل ئەوان نەکەن و بەشداریێ دکار و چالاکیێن کومەلایەتی دا بکەن ، بەلکو دەلیڤە ب زاروک و سنێلەیی بهێتە دان ئەو بخو بریارا بەشداریێ د هەلکەفت و چالاکیان دا بکەن.
نڤیسەر : شلوڤە ایاد
ژێدەر
- مایی،سیف اللە علی (٢٠٢٥)، خواندنەکا هەڤچەرخ بو دەرونناسیا گەشەبوونێ ،چاپا ئێکێ، چاپخانا کوردمان-دهوک
- تێبینی : ئەڤە چالاکیا قوتابیا کولیژا پەروەردێ زانکویا زاخو بسەرپەرشتیا دکتور زاهد سامی محمد