پەيڤەک بو روژا جلوبەرگێن کلتورێ کوردی ، دێ بەحسێ ژ کلتورێ کوردی دکەين و مێژوويا وێ کو ڤەدگەريتن بو دەمەکێ زورێ کەڤن ، هەر جهەک جودا ڤێ هەلکەفتنێ پيروز دکەت ، ژ لايێ کەسێن دەستنيشانکری ڤە ئاهەنگ دهێنە گێران و شانوو دهێنە پێشکێشکرن و ستران دهێنە گوتن کو ب کوردان ڤە د گرێدايينە و مەرەما کوردايەتيێ تێدايە هەروەسا جلوبەرگێن کوردی يێن کەلتوری نە بتنێ د جوانن بەلکو گرنگيەکا کويرا رەوشەنبيری هەلدگريت ، وەک مێژوويا وێ و رەوشت و تيتالێن وێ يێن دەولەمەند ، هەر دەڤەرەکێ ژ دەڤەرێ جلوبەرگێن کوردی جودايە و ژێ رەنگێن رەنگڤەدانێ يە بوو ژيانێ يە هەر ژبەر هندێ روژەکە دڤێت رێز لێ هەبيت و رێزگرتن بو ئاخا کوردستانێ ژبەر کو ئەم کوردين پێکهاتينە ژ کوردستانێ ئێکەم کەلتوريێ مە دمێژوويا ديروکێ دايە ، ديزاينێ جلوبەرگێن مە يێ جێوازە ، ميراتێ مە کەلتوری دپارێزيت .
ئەگەر سەحکەينێ جوداهێ دناڤبەرا جلوبەرگێن ئاڤرەتان و زەلامان کو کورتيەک دەربارەيێ پارچە جلوبەرگێن وان :-
جلوبەرگێن کوردی يێت ئاڤرەتان :-
- ئەتەک ( ژێرکراس ) ل بەشێ سەريێ يە و ژێر کراسی يە درێژاهيا وێ حەتا چوکايە .
- دەلنک بو سەر پێ يا يە وەکی شەروالێ زەلامايە بەلێ دەلنگێ وی لاستيکێ دگريت .
- کراس ل سەر ئەتەکی دايە و جەستەيی هەميێ دا دپوشيت و ژ هەميا جلوبەرگان ديارترە .
- قوتک دانە سەر کراسی بەلێ درێژاهيا وێ هەتا ملايە .
- سەڵتە ( هەر وەکی قوتکی ) يە بەس دەستی هەمی دا دپوشيت ، هندەک قوپچک ل بەر سينگی دهێتە گرێدان .
- کەو ( کورتەک ) ل سەر کراسی دايە هەروەسا يێ درێژە هندەک جارا ژ کراسی درێژترە .
- فەرو وەکی پارچەکێ يە دانە سەر ملێن خو هەر ئاڤرەتەک ب جورەکی دکەتە بەر خو هندەک بخو ديزان دکەن .
- کەمەربەند ئانکو ( شيتێک ) وەکی شيتکا زەلامايە هندەک جارا ئاڤرەت دکەنە بەرخۆ ل سەر کراسی دا باهراپتر رەخێ سوران دکەنە بەرخۆ .
- کولاڤ پتريا جاران رەنگورەنگە و موريکان پێڤەگرێدەن و ئاڤرەت دکەنە بەر خو کولاڤی وان يێ جودايە ژ زەلامان .
جلوبەرگێن کوردی يێت زەلامان :-
ئەرێ هەوە جارەکێ هزرا خو کريە بوچی شەلوالێن زەلاما هندە درێژ و فرهەنە ب بەژنا خو دئالينن يان بوچی خاک و بەرگيسێن کوردی ب ڤی رەنگی نە گەلەک يا ب زەحمەتە تو مللەتەک بی ب هزران سالان روژهەلاتا ناڤين بژی بێ کو گوهرينکاری ب سەر جلوبەرگێن تە دا بهێت ، ئەز دێ بەحسێ مللەتەکی دکەم نە کو جلوبەرگێن خو پاراستی يە بەلکو دوژمن و هەڤ پەيمانێن خو نەچارکرينە کو جلوبەرگێن بەر بەژن و بالا خو کرينە ، زەلامێن کوردی خودان جلوبەرگێن بالکێشن خو تو کيڤە بينی تو دێ زانی ئەڤە کوردە ئەڤان جلوبەرگان نە بتنێ دەواتا دکەنە بەرخو بەلکو بو شەری و تازيا ژی دکەنە بەرخۆ ، جلوبەرگێن کوردی ديڤ ژينگەها چيايی و هەر چار وەرزێن سالێ هاتينە چێکرن نە ل هاڤينێ و زڤستانێ مروڤ پێ بەهێرنابيت .
- جەمەدانی ژ چەند رەنگان پێدهێت ( رەش و سپی / سور و سپی ) کەڤن دا هەبوون ، جەمەدانی دوور کولاڤی د ئالينن هەر دەرڤەکێ جورێن خو يێت هەين ژبلی جوانی رەنگێن وێ ئارکێن خو هەين کوردان هەروەسا بو شەرا دکەڤندا ژی بو گرێدانا شکەستنا ئەندامێن لەشی و برينا دهاتنە بکارئينان .
- شەلوشەپێک پارچە سەری يا جلوبەرگانە ئەو ب ديزاينەکێ هاتينە چێکرن کو بن کەڤشێن وان ڤەکرينە ئانکو ب کێر هاڤينێ و زڤستانێ دهێت .
- شەل يان شەلوال وەکی دەلنگی ئاڤرەتانە و گەلەکێ ئارامە بو زەلامان دەمێ دکەنە بەرخۆ ژبەر کو کورد دژينگەهەکا چيايێ دا دژين يا پێدڤی بۆ شەلوالێ وان ب ڤی شێوەيی بيت کو بشێن ب ساناهی پێنگاڤێن خو ب پاڤێژن ، هندەک کەس دبێژن شەل و شەپێک د کەڤن دا نە پاشماوێت کوردانن بەلکو کوردا ژ ئەرمەنان ئەڤ جلوبەرگە وەرگرتينە ئانکو وەک ( ميراث ميراثەکێ ) ئەرمەنی يە نە کوردی يە بەلکو نوکە يێ بوويە کوردی و جوانتر ژی .
- کلاش ئانکو ( پێلاڤ ) پێلاڤەکا سڤک و ساخلەمە مروڤ کتا وێ يا راستێ و چەپێ ژێک جوداناکەت بو کوردان ئەڤە جوانترين جورێ پێلاڤێ يە و شانازی پێدبەن و ئەگەر هوستايێن کوردان نەبن چێکەن چ جهێن دی ناهێتە چێکرن بو کوردان ئەڤە جوانترين جورێ پێلاڤێ يە و شانازيێ پێدبەن .
- چوخێک زفستانێ گەرمە و هاڤينێ دهێت ژ هوريا بەرانان دهێتە چێکرن .
- شيتێک هەر دەڤەرەکێ شێوازێ خو هەيە و هەروەسا ڤەدگەريتە سەر دەمێ زەردەشتی و ميترانيان و ئەو شيتێکێ دەنگ بو واتاێان هەيە ( هزرا باش ، کريارا باش ، گوتنا باش ) دهێت ، بەس جلوبەرگێن کوردی ب هيچ شێوەکێ پەيوەندی زەردەشتی و ئاينێ وان ڤە نينە .
هندەک دبێژن کوردان ئەڤ جلوبەرگە ژ ئاشوريا کوپی کرين بەلێ چ راست بوو نينن چونکی کورد زور کەڤنترن مێژوويا کوردا 4500 سالە و مێژوويا ئاشوريا 3600 سالن چێدبيت وان ژ کوردا کوپی کربن چونکی يێت وان ژی پيچەکێ وەکی يێت کوردانە .
جلوبەرگێن کوردی سەيرە د ئێک دەم دا هەر کەسەک بو ماقيلێ و بو کار و رێجبەرێ بکەتە بەرخۆ خوزيکین وان يێت ئەڤ جلوبەرگێن کوردی جوان ژێ بێهێت ، هەروەسا بو شەری ژی بکاردهێن وەکی دەسپێکێ من ئاماژە پێدای مەزناهيا ڤان جلوبەرگان ژی ل مرنێ ژی پشتا کوردا نەکريە بو هزاران شەهيد و قوربانيان بوويە کڤن جانێ وان ژ ئاخێ پاراستيە .
نڤيسەر :- ئيمان خالد