نەخۆشی شەکرە لەماوەی دووگیانی (شەکرەی کاتی دووگیانی)

زۆرێک لە دایکان لەکاتی دوگیانیدا توشی نەخۆشی شەکرە دەبن ،کە نەخۆشیەکی کاتییە ،جەستە بڕی پێویستی ئەنسۆلین بەرهەم ناهێنێ بۆ ڕێکخستنی شەکری ناوخوێن ،وە لە 20_3% ی خانمانی دووگیان دووچاری دەبن، ڕێژەی شەکری ناو خوێنیان لە سێ مانگی دووەم و سێیەمی دووگیانیدا بەرزدەبێتەوە وە زۆربەیان دوای منداڵبون شەکرەیان نامێنێ بەڵام لەوانەیە لەداهاتودا توشی نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم بن (Type 2 diabetes mellitus) .

نیشانەکانی :

1-بینینی شەکر لەکاتی میزکردندا.

2-تینویەتی زۆر.

3-میزکردنی زۆر.

4-هەوکردنی میزڵدان.

5-تاریک بینین.

6-سەرئێشە.

چارەسەرەکانی :

1-چاودێری لەسەر دایک و منداڵەکە.

2-چاودێری وردی گلوکۆزی ناو خوێن.

3-دەرمانی ئەنسۆلین لەحالەتی پێویستدا.

4-وەرزشکردن و ڕێجیمی خۆراک.

ئەو خواردنانەی باشە لەکاتی توشبون بەو نەخۆشیە بیخۆی :

1-دانەوێڵە.

2-میوە (مۆز , شیلــك , سێو ).

3-سەوزەواتەکان.

4-هێلکە.

5-ماسی بەتایبەت مادی سەلەمون.

6-ماددەی شیرەمەنی بەڵام کەم چەوری.

ئەو خواردنانەی خراپە لەکاتی توشبون بەو نەخۆشیە بیخۆی :

1-خواردنەوە گازییەکان.

2-کێک و شیرینییەکان.

3-ئاوی میوەکان.

4-خواردنی خێرا.

5-برنج و پەتاتە.

ئەو هۆکارانەی مەترسی توشبوون بەو نەخۆشیە زیاد دەکەن :

1- تەمەن :ئەو خانمانەی کە لەدوای 25 ساڵییەوە دوگیان دەبن ئەگەری زیاتر کەتوشی شەکرەبن.

2- کێش :ئەو خانمانەی کەکێشیان زیادە و قەڵەون ئەگەری زیاتر کەتوشی شەکرەبن.

3- نەژاد :ڕۆڵێکی گرینگی هەیە، نمونە ئەمریکیەکان و ئەفریقیەکان زیاتر ئەگەری توشبونیان هەیە بەم نەخۆشیە.

4- پێشینەی خێزانی :ئەگەر کەسێک لەخێزانەکەتدا توشبوی جۆری شەکرە بوو ئەوا مەترسی توشبون زیاترە.

5- شەکرەی پێش دووگیانی : ئەگەر لەپێش دوگیانی شەکرەی هەبێت ئەوا مەترسی زیاترە توشبێت.

6- دوگیانبونی پێشترت توشی شەکرەی کاتی بوبێت :ئەگەر لە دوگیانبونەکانی پێشتر توشی شەکرە بوبێت ئەوا مەترسی زیاترە بۆ توشبون.

ئەگەر ئەم نەخۆشیە چارەسەر نەکرێت مەترسی دروست دەکات وەک:

1- بونی گلوکۆزی زۆر لەخوێندا و چەوری خواردنەکان هۆکارێک دەبن کەکێشی منداڵەکە زۆربێت و لەکاتی منداڵبوندا کێشە دروستبکات.

2- لە سێ مانگی یەکەمی دووگیانیدا،کە دڵ و سییەکان و گورچیلەکان و مێشکی منداڵەکە دروستدەبن ، ئەگەر دایکەکە شەکرەی بەرزبوو مەترسی کەمئەندامی و لەبارچوونی منداڵەکە زیاترە.

3- زیادبوونی ترشی یوریای ناو خوێن (Hyperuricemia) کە لەوانەیە ببێتە هۆی لەبارچوون.

4- زیادبوونی شەکرە لە سێ مانگی دووگیانیدا ،دەبێتە هۆی کەمئەندامی منداڵەکە و منداڵبونی پێش وەختە.

5- لەوانەیە دایکەکە توشی بەرزی فشاری خوێن و کێشەی بینینیش بێت.

6- مەترسی مردنی منداڵەکە.

7- زیادبوونی ئەگەری منداڵبوون بە نەشتەرگەری.

8- ڕێژەی شەکری ناو خوێنی منداڵ دوای لەدایکبوونی بەپێچەوانەی ڕێژەی شەکری دایکەکەوە، بەهۆی شێبونەوەی خڕۆکە سوورەکانی ناو خوێن ،کە جگەری منداڵەکە ناتوانێت لەناویان ببات و دەبێتە هۆی توشبوون بە زەردوویی.

ئامادەکردنی/حنان ناظم عارف

dexterity medical organization