وەسواس ژ نەخوشیێن دەروونی یێن دەماری یە لێ رامانا وێ یا دروست نە وەسواسە بەلکو دووبارە کرنە لێ پشتی عەرەبان ژ زمانێ ئینگلیزی وەرگرتی( Obsessive Compulsive Disorder ) و کورتیا وێ(OCD) ڤەگوهاست بو پەیڤا وەسواس و ئەڤی چەندێ کارتێکرنەکا نەرێنی لسەر پێزانینێن خەلکی یێن ئاینی کر لەورا هندەک ژوان د وێ باوەرێ دانە کو وەسواس نەخوشیەکە گرێدایە ب بیروباوەر و ئاستێ مروڤی یێ ئاینی، ئەگەر وەرگێرانا پەیڤا (OCD) ل دەستپێکێ شوینا وەسواس کربایە (تكرار) ئانکو دووبارەکرن هینگێ چ ئاریشە وشاشیێن هزری و زمانی پەیدا نەدبون . ژبەرکو وەسواسا دەروونی جیاوازە ژ یا ئاینی، وەسواسا دەروونی ژلایێ نوژداریا دەروونی ڤە گرێدایە ب ئەگەرێ تێکچون د ڤەگوهێزەرێن دەماری دا وەکی (سیروتونین) دناڤ مێشکی دا ب شێوەیێن نەستی و نە هایدار و نە ب دەستێ نەخوشیە ئەڤ چەندە روویددەت و پەیدا دبیت و دبیتە ئەگەرێ دوبارەکرنا هزر و رەفتاران ل دەف نەخوشی.
پێناسا وەسواسێ
دووبارەکرنا هزرەکێ یە یان وێنەیەکێ خەیالی د هزرا کەسێ نەخوش دا و نەشیت خو کونترول بکەت و دبیتە ئەگەرێ ئالوزیێ و ئەڤ هزرە دبنە ئەگەرێ کریارا وەسواسی، وەسواس ب شێوەیەکێ گشتی لدەف هەر کەسەکی هەیە بەلێ ب رێژەیەکا کێم و دیارکری و هندەک جارا وەسواس یا باشە چونکی مروڤی رێک و پێک دکەت و مروڤی ژ ئاریشان د پارێزیت ،بەلێ ئەگەر وەسواس دژوار بو و هزر و لڤین لدەف مروڤی دووبارە بون و کارتێکرنێ ل ژیانا مروڤی بکەت کو مروڤ نەشێت ب دروستی کارێ خو ئەنجام بدەت و دبیتە ئەگەرێ ئەنجامدانا کریارا وەسواسی بو نمونە دووبارەبونا هزرەکێ د سەرێ نەخوشی دا، دێ بێژیێ دەستێ تەیێ پیسە هەرە بشوو دێ چەند جارەکا دووبارە دەستێ خو هەر شوت هەتا بریندار دکەت چونکی هزر د سەرێ وی دا دووبارە دبیت یان دەمێ لسەر رێیەکێ دچیت دێ لسەر خەتان ب رێڤە چیت و نابیت ژێ دەرباز بیت.
ئەگەرێن وەسواسێ
- ئاریشە و گرێیێن جڤاکی ئەوێن ل بچیکاتیێ و لدەف مروڤی ماین بێی چارەسەری.
- کەسایەتیا مروڤی: کو تێگەهشتنا مروڤی نەیا دروست بیت لسەر گومانێ یان پاقژی و پیساتیێ.
- فێربون و چافلێکرن: بوو نموونە زاروک دەمێ دەیک و بابێن خو دبینیت یان دەوروبەرێن خو کو زێدە گرنگێی ب پاقژیێ ددەن یان هەر تشتەکێ ببیتە ئگورێ وەسواسێ.
- رویدان و ئاریشە: کو خێزانەکێ روویدانەک ب سەری هاتبیت وەک روویدانا ئاگری دێ گەلەک هەستیار بن بو پشت راستبونێ ژ ڤەمراندنا ئاگری و کەهرەبێ.
- بوماوەیی: هندەک مالان سەنتەرێ وان یێ وەسواسێ پتر کاردکەت کو کەسەکی نەخوشیا وەسواسێ هەبیت د هەمان خێزان دا.
- پارچێن مێشکی و ڤەگوهێزەرێن دەماری.
جورێن وەسواسێ
- پاقژی و پیساتی: بەربەلاڤترین جورێ وەسواسێ یە زێدەی رادێ پێدڤی گرنگیێ ب پاقژیێ ددەت بو نموونە شیشتنا دەستان و لەشی و ئامانا یان جلکا ب بەردەوامی و دبیتە ئەگەرێ بێزاریێ و خەموکیێ و ئالوزیێ.
- گومان:هزر د سەری دا دووبارە دبن، دبێژیت تە دەرگە نەگرتیە یان تە تەباخ نە ڤەمراندیە ...ئەو کەسە دزانیت ئەو هزرە یا زێدەیە یان کەسێ خودان ئیمان هندەک جاران تووشی ڤی جورێ وەسواسێ دبیت بو نموونە یێ ب گومانە و دوودلە بەرامبەر ئایینی یان خودی یان قورئانێ.
- لێکدان و رێکوپێکی:ئەو کەس گەلەک تشتا رێکوپێک دکەت و دڤێت هەمی تشت لسەر ئێک هێل بن یان هەمی تشت راستا ئێک بن یان ئەگەر دێ پێ نەخوش بیت و دێ تێک چیت.
- نەخوشیێ: دێ هزر کەت ئێشەک یان نەخوشیەک یا لدەف هەی دێ بەردەوام قەستا نەخوشخانێ کەت و پشکنینا بو خو چێکەت.
- توندوتیژی:هندەک جاران وەسا هزر دکەت کو دێ ئێکی کوژیت و ژیانا ئێک ژ کەسێن نێزیکی خو ب دوماهیک ئینیت یان دێ ئێک ڤان تشتا بەرامبەر وی کەت.
- هەلگرتن و راکرن:دێ تشتێ بێ مفا لدەف خو هەلگریت و راکەت و هاڤێت.
- هەژمارتن:وەک هەژمارتنا پارا گەلەک جاران ئەوژی وەک کریار و هزرەکا زێدەیە.
- دووبارەکرن:هزر د سەرێ وی دا زێدە دبن بو نموونە دێ دوو جارا سلاڤ کەت یان دێ ئاخفتنەکێ دوو جارا دووبارە کەت .
چارەسەریا نەخوشیا وەسواسێ
- چارەسەریا رەفتاری:ژ باشترین جورێ چارەسەریێ یە بو نەخوشیا وەسواسێ ،د ئەڤی شێوازێ چارەسەریێ دا نوژدار و نەخوش هەردوو هاریکاریا هەڤدو دکەن داکە لسەر ڤێ نەخوشیێ زال ببن ، بو نموونە نوژدار دێ نەخوشی دانیتە د بارودوخەکێ وەسواسێ دا و ناهێلیت وی کاری دووبارە بکەت ئەوژی ب رێکا راسپاردنا وی ب کارەکێ دیتر پاشی دێ نەخوش هەست پێکەت دووبارە نەبونا ڤی بارودوخی هیچ دەرئەنجامەکێ خراب ژێ پەیدا نابیت ژ دەرئەنجامێ ڤێ چەندێ نەخوش دێ هەست ب ئارامیێ کەت.
- هندەک جاران نوژدار ژبو چارەسەرکرنا نەخوشی پەنایێ دبەتە بەر بکارئینانا دەرمانان.
جهێ ئاماژێ یە کو باشترە نەخوش بەژداری پروگرامێ چارەسەریێ ببیت داکو هاریکاریا وی بکەت و ژیانەکا ئارام دەرباز بکەت.
دوماهیێ، هەمی تشتێت ئەنجامەکێ مەزن و زێدە هەی ژ تشتەکێ بچویک و لاواز دەست پێدکەن لەوما ئەگەر تە دیت هزرەک یان کریارەک یا لدەف تە دووبارە دبیت بو چەند جارەکان و یا نە سروشتی یە یا باشتر ئەوە تو ئێکسەر داخوازا هاریکاریێ بکەی یان تو بخو رویبری ئەڤان هزران ببی بەری ببیتە نەخوشی و ژێ دەربازبون ب زەحمەت ب کەڤیت.
دەروون ساخلەم بمینن.
نڤێسەر:دنیا لقمان
ژێدەر:
- ساخلەمیا دەروونی، نزار عصمەت عەلی
- ئاریشێن دەروونی یێن سەردەم، خالد میکائیل
- بنەمایێن دەروونناسیا گشتی، د.عزالدین احمد عزیز