هێژیر فێقیەكێ هاڤینێ یە، و ب سەر خێزانا مۆراسیا ڤەیە. هێژیر نێزیكی چوارسەد جۆرا بخۆڤەدگریت، لێ زۆربەیا وان ئەو جۆرە دارن ل دەڤەرێن گەرم گەشە دكەن و هەردەم د كەسكن. هێژیر وەك فێقی دهێتە خوارن هەروەسا مرەبا ژی لێ دهێت دروستكرن و دهێتە هشكرن و هەلگرتن ژی زێدەباری دروستكرنا شریناهی و شەربەتا.
مفایێن خوارنا هێژیرێ ناهێنە هژمارتن هندی هند یا ب مفایە زێدەباری هندێ كو بۆ چارەسەركرنا گەلەك نەخۆشیان بكاردهێت. هەروەسا بەلگێن دارێن وێ ژی ب گەلەك مەرەمان مفا لێ دهێت وەرگرتن چونكی ب كانزایان تایبەت ئاسن دەولەمەندە و رێژەكا زۆر یا پرۆتیانان ژی تێدایە. لێ بەلێ دارا هێژیرێ ئەرزانە و ژ رویێ بازرگانیێ ڤە مفا لێ ناهێتە وەرگرتن.
رەوشا گەشەكرنا دارێن هێژیران
درێژیا دارێن هێژیرا دبیت تا پتری 50 پێیا درێژ بن لێ زۆربەیا وان درێژاهی دناڤبەرا 10-30 پێیا دایە قورمێ سەرەكیێ دارێ یێ كورتە و جەقێن وێ بهێزن لێ كێم چەق ژێ دچن دبیت ژبەر كورتیا قورمێ وێ بیت.
جۆرێن هێژیران
هێژیران گەلەك جۆر هەنە
ئەوێن رەنگێ وان كەسكێ بسەر زەری ڤە
- كەهرەمانی
- نیسكێ سپی
- ئەسوانی
- نیسكێ سۆر
- هەرمێی
ئەوێن رەنگێ وان قەهوای بسەر بنەفسجی ڤە و ژ ناڤدا سۆر
- سولتانی
- عبودی
وەلاتێ سەرەكی یێ هێژیران
هێژیر ل گەلەك جهان دهێنە چاندن لێ باشورێ نیمچە گزیرەتا عەرەبی ، چیایێن یەمەن ب وەلاتێ سەرەكیێ هێژیران دهێت دانان. تا نوكە ژی بۆ پێتڤیا ناڤخۆی ل وی وەلاتی دهێن چاندن و ژ وێرێ بەرەڤ باشورێ سوریا و كنارێن دەریا ناڤەراست و بەشێ رۆژئاڤایێ ئاسیا و قەفقاز و ئەرمینیا و ئێران و ئەڤغانستان بەلاڤبویە. نوكە گرنگترین دەڤەرێن هنارتنا هێژیران(ئیتالیا دەڤەرا باشورێ ناپۆلی) و (كوردستانا توركیا دەڤەرا ئەزمیر ) و ئسپانیا و یۆنان و وەلاتێن ئێكگرتی یێن ئەمریكا و یۆگسلافیا و لبنان. لێ لدەڤەرا مە تا نوكر بەلاڤبونا هێژیرا نەگەهشتیە ئاستێ بازرگانیێ.
چاندنا دارێن هێژیران
شتلا دارا هێژیرێ ل هەیڤا دوو یان سێ شباتێ یان ئادارێ دا دهێت چاندن ، و پشتی دهێت چاندن ئێكسەر دهێت ئاڤدان لدەمێ ڤەگوهاستنا شتلان بۆ زەڤیێن چاندنێ دڤێت د هشیار بن ژ بەركەفتنا تیشكا رۆژێ و هشكبونا قورمێ وان. هەر دوو شتلان ل چالەكێ دا كو مەسافا ناڤبەرا وان 10 سم بن و مەسافا دناڤبەرا هەر چالەكێ لگەل چالەكا دی 5-7 مەتر بن.
پەلگێن دارا هێژیران
رەنگێن پەلگێن دارا هێژیرێ كەسكێ ڤەكریە، قەبارێ وان مەزنە ، دبیت درێژاهیا وان نێزیكی 1 پێ بیت پەلگێن دارا هێژیرێ ل وەرزێ هاڤینێ دیمەنەكێ جوان ب دارێ دبەخشن هەروەسا بهنا پەلگێن دارا هێژیران ژی بهنەكا تایبەتە و هندەك كەسێن هەین كو حەش وێ بهنێ دكەن هەتا كو كۆمپانیێن بەرهەمئینانا جگاران مفای ژ بهنا بەلگێن وێ وەردگرن. هەروەسا رێژەكا زۆر ژ كانزایان تێدایە كو بۆ گەلەك مەرەمان بكار دهێت.
ئاخا گونجای بۆ چاندنا هێژیران
هێژیر د ئاخێن جۆراوجۆر دە گەشە دكەت ب مەرجەكی ئاڤرێژا وێ یا باش بیت. ب شێوەیەكێ رێژەی هێژیر خۆ لبەر هەبونا خوێ لئاخێ دا و هەبونا هندەك تفتێ و بلندبونا رێژا كالیسیومی ل ئاخێ دا دگریت ، بەلێ گەشەكرنا داران سنوردار دبیت بڤی حالەتی بەرهەم ژی دێ كێم بیت ب بەراوردی دگەل وان داران یێن لدەڤەرێن ئاخا وان كێم خوێ بیت.
گەش و هەوایێ گونجای بۆ دارا هێژیرێ
هێژیر حەش وان دەڤەران دكەت یێن كو زڤستانەكا گەرم هەی، ژبەر كو گەشەكرنا وێ ب نزمبونا 12- 15 پلە كاریگەر دبیت.
دهەمان دەم دا د زڤستانەكا سار و هاڤینەكا هشك دا دێ گەشەكەت. هەروەسا باران بارین دگەل گەش و هەوایێ سار دبیتە ئەگەرێ شەق بونا هێژیرێ و پوچبونا وێ . ئەڤێ چەندێ ژی پەیوەندیا هەی ب رەوشا ئەوێ دارێ بگرە ژ ژیێ وێ و جۆرێ وێ و باردۆخێ وێ دەڤەرا تێدا. بۆ نمونە بەرهەمێ هێژیرێ لدەڤەرێن كناری پترە ب بەراوردی دگەل دەڤەرێن ناڤخۆی و گرتی ژبەر لدەڤەرێن كناران رێژا شەهێ زۆرترە.
هەرچەندە دارا هێژیرێ دشێت خۆ لبەر پلێن گەرمێ 50 پلە ژی بگریت بەلێ باشترین بەرهەم ددەت دەمێ د پلەكا گەرمێ یا 38 بۆ 39 دا بیت.
ئاڤدانا دارێن هێژیران
هەرچەندە هێژیر خۆ لبەر هشكە سالیێ دگریت ل وان دەڤەران یێن كو ئاڤا وان گەلەكا كێم، بەلێ دڤێت لدەستپێكا دەركەفتنا پەلگێن وێ باش بهێتە ئاڤدان دیڤدا دەمێ گولگرتن و دروستبونا بەرێ وێ ئاڤ بهێتە كێمكرن ژبەر كو ئاڤا زۆر لدەمێ گرتنا بەری دە دێ بیتە ئەگەرێ شەقبونا وان.
چنینا هێژیران
- دڤێت هەتا كو هێژیر بتەمامی نەگەهیت نەهێتە ژێڤەكرن ژ دارێ ژبەر كو ئەگەر بەری بگەهیت هاتە ژێڤەكرن دێ هۆسا مینیت و گەشە ناكەت.
- بەرهەمێ پێگەهشتی د زەلالن و رەنگێ وان ڤەكریترە و دەمێ سەحدكەیێ دێ بێژی ئەو بخۆ دێ كەڤیتە خوار بێی دەستێ خۆ بهاڤێژیێ و ژێڤەكەی.
- هێژیر ب باشی نامینیت ، هێژیرا نوی نینە هەما دێ گەشەكەت و ئێكسەر هێتە خوارن و لبەفرگرێ ژی دا 2 بۆ 3 رۆژان دشێن هەلگرین و وەكی دی دێ خراب بیت و بكێر ناهێت.
- هەروەسا هندەك هێژیر بۆ حشككرنێ بۆ ماوێ 5 - 4 رۆژان دانین بەر حەتاڤێ و دیڤدا دێ حشك بن و هێژیرا حشك كری دشێن بۆ ماوێ 6 تا 8 هەیڤان هەلگرن.
مفایێن خوارنا هێژیرا
- خوارنا هێژیران بۆ زارۆكان ب مفایە كو دنان و هەستیان بهێز دئێخیت
- هەروەسا بۆ دایكان یێن شیری ددەنە زارۆكێن خۆ و دایكێن ب دوگیان ژی دێ خوارنا هێژیران گەشەیێ ب كۆرپەلەی دەت
- بۆ چارەسەركرنا كوخكێ و پاقژكرنا سینگی ژ بەلغەمان بكار دهێت
- بۆ چارەسەركرنا حالەتێن تەسەممێ باشە
- بۆ چارەسەركرنا لاوازییێ و بێهێزیێ باشە
نڤیسەر: نورهان علی