ژبلی ڕۆژیێن هەیڤا ڕەمەزانێ جورەکێ دی یێن ڕۆژییا هەیە ژبۆ تەندروستیەکا باشتر، ب تایبەتی ل وەللاتێن ڕۆژئاڤایی و ویلایەتێن ئێکگرتی یێن ئەمریکی مەیلا خەلکی کەفتیە سەر ڤان ڕۆژییان ژبۆ ڕزگاربوون ژ نەخۆشیێن وەکی پەنجەشێرێ و گەلەك نەخۆشیێن دی و هەروەسا نەهێلانا مەترسیا توشبوون ب نەخۆشیان. ئەڤ ڕۆژیە ب شێوەیەکێ ئاسایی دیربوونە ژ خوارنێ ژ ماوەیەکی بۆ ماوەیەکێ دەمی یێ دەستنیشانکری، گرنگیێ ب دەمێ خوارنێ ددەت نەك جورێ خوارنێ. دئەڤان زڤڕوکێن دەمی یێن ڕۆژیاندا لەش ڕادبیت ب ئەنجامدانا هندەك پڕوسێن گرنگ، وەك بکارئینانا شەکرا زێدە و ژناڤبرنا خانەیێن ب زیان.
هندەك ژ بنەمایێن ئەڤان ڕۆژیان :-
1- ڕۆژی و خوارن
ددەمێ ڕۆژیێ دا یا پێدڤیە چ کالوریان نە وەرگری یان زۆر کێم کالوریان وەربگری، تو دشێی ئاڤێ، قەهوا تاڕی یان چایێ ڤەخوی بەلێ ب هیچ رەنگەکی شەکر و کاربوهێدراتان نە خۆی.
2- گوهوڕینا میتابۆلزمی (پڕوسەیەکا کیمیایی و فیزیایی یە کو تێدا خوارن دبیتە وزە)
پشتی 12 دەمژمێرێن بێی خوارن، لەشێ تە ڕادبیت ب کارئینانا گلایکوجینێ عەمبارکری و قەلەویی دسوژیت بۆ وزێ (KETOSIS).
ئەڤ پروسە ژدەستدانا قەلەویێ زێدەدکەت و هەستیاریا ئەنسولینی باشتردکەت و نویبوونا خانەیان زێدەدکەت.
هندەك ژ شێوازێن ڕۆژیێن ناڤبەری یێن بەربەلاڤ :-
- شێوازێ ژ هەمیان بەربەلاڤتر ئەوە کو 16 دەمژمێران ب ڕۆژی بی و 8 دەمژمێران بخۆی، تێشتێ نەخۆ و ژ دەمژمێر 12ێ نیڤرو هەتا 8ێ شەڤ خوارنێ بخۆ.
- دوو ڕۆژان ژ حەفتیێ دێ بتنێ 500 هەتا 600 کالوریان وەرگری و پێنج ڕۆژان ژ حەفتیی دێ ئاسایی خوارنێ خۆی.
- د ڕۆژەك یان دوو ڕۆژێن حەفتیێ دا دێ بۆماوێ 24 دەمژمێران ب ڕۆژی بی، بتنێ دشێی ئاڤێ و قەهوا تاڕی و چایێ ڤەخۆی، بۆ نموونە ئەگەر تە شیڤ خاربیت یا پێدڤیە هەتا ڕۆژا دی شیڤێ چ نەخۆی. (بەلێ ئەڤ شێوازە بۆ سەرەتاییان قوڕسە)
- ئێك ژەمێ خوارنێ د ڕۆژەکێدا، ئانکو بۆ ماوەیێ 23 دەمژمێران چ ناخۆی. (دبیت ببیتە ئەگەرێ ژناڤچوونا خۆراکێن گرنگ ئەگەر باش نە هاتبیتە پلانکرن)
- بۆ ماوەیێ 36 دەمژمێران دێ ب ڕۆژی بی و 12 دەمژمێران خوارنێ ئاسایی خۆی. (ئەڤ شێوازە یێ پێشکەفتیە بتنێ دهندەك ڕەوشێن دەستنیشانکریدا دهێتە بکارئینان)
چەوا کاردکەت؟
- ئەنسولین
ڕۆژیگرتن ئاستێ ئەنسولینی کێمدکەت، هاریکاریا لەشی دکەت کو قەلەویێ بسوژیت ب شێوەیەکێ باشتر.
کێمکبوونا بەرگریا ئەنسولینی دبیتە ئەگەرێ کێمبوونا مەترسیا توشبوون ب نەخۆشیا شەکرێ.
- گوهوڕینا خانەیان
پڕوسا پاقژبوونا خانەیان، ئانکو خانەیێن ژناڤچووی و ب زیان دهێنە گوهوڕین دگەل خانەیێن نوی، پیربوونێ هێدی دکەت و مەترسیا توشبوونێ ب نەخۆشیا پەنجەشێرێ کێمدکەت.
- هورمونێ گەشێ
ڕۆژیگرتن هورمونێ مڕوڤی یێ گەشێ زێدەدکەت ب پێنج جار هند.
- ساخلەمیا مێشکی
هاریکاریا کارێ مێشکی دکەت و مەترسیا توشبوون ب نەخۆشیا ئەلزوهایمەر کێمدکەت.
- کێمبوونا هەودانان
ڤەکولین دیاردکەن کو ڕۆژیگرتن هەودانان کێمدکەت کو ئەڤەژی یا گرێدایە ب نەخۆشیێن درێژخایەنڤە.
ژ مفایێن گرنگ :-
- کێمبوونا کێشا لەشی
- باشبوونا کونترولا شەکرا خوینێ
- باشبوونا ساخلەمیا دلی( کێمبوونا کولیسترول و LDL، کونترولکرنا پەستانا خوینێ)
هندەك ژ مەترسیان :-
یا پێدڤیە ژنێن دووگیان، نەخۆشێن شەکرێ، نەخۆشێن پەستانا خوینێ یا کێم و نەخۆشێن نەخۆشیا خوارنێ هەی دوویربن ژ ئەڤان ڕۆژیان یان ژی شیرەتێن نوژدارەکی وەربگرن.
نیشانێن لاوەکی پێکدهێن ژ سەرئێشان و برسیبوون(بەلێ بۆ ماوەیەکێ دەمکی)
مەترسیا کێمبوونا ماددێن خۆراکی(ددەمێ خوارنێدا یا پێدڤیە خوارنێن دەولەمەند ب ماددەیێن خۆراکی بخۆی).
هندەك ڕێك ژبۆ سەرکەفتنێ :-
- هێدی دەستپێبکە، بۆ نموونە ژ ڕۆژیێن 12 دەمژمێر دەستپێبکە و پاشی زێدەبکە.
- بەردەوام شەهدار بمینە، بڕەکا زۆڕ ژ ئاڤێ ڤەخۆ.
- خوارنا پڕوتینێ د تێشتێن خۆدا زێدەبکە و ژ خوارنا شەکرێ دوویر بکەڤە.
- وەرزشێ بکە.
دەرئەنجام
ڕۆژیێن ناڤبەری ژلایێ زانستی ڤە هاتیە سەلماندن کو کاریگەریەکا ئێکجار مەزن لسەر تەندروستیێ هەیە، بەلێ پا هێشتا جورێ ئەو خوارنا تو دخۆی گرنگیا خۆ هەیە، یا پێشبینی کریە کو ڕۆژیێن ناڤبەری ژیێ مڕوڤی درێژدکەت ژبەرکو مەترسیا توشبوونێ ب چەندین نەخۆشییان کێمدکەت، هەرچەندە یا ئاشکەرایە کو درێژبوون و کێمبوونا ژیێ مڕوڤی ددەستێ خۆدایێ مەزن دایە.
نڤیسین : هێما کامیران