لوپوس یاخود نەخۆشی گورگە ، یەکێکە لە نەخۆشیەکانی تێکچونی کۆئەندامی بەرگری کە دەبێتە هۆی ڕودانی هەوکردن و ئاوساوی و ئازار لە جەستەدا .
کاتێ کەسێ نەخۆشیەکی کۆئەندامی بەرگری یاخود (autoimmune disease )هەیە واتای ئەوە دەگەیەنێت کە کۆئەندامی بەرگری کەسەکە لەگەڵ خانە و شانەکانی خۆی و جەستەی کەسەکە دەکەوێتە شەڕ، دەبێتە هۆی تێکشکاندنی خانە و شانە تەندروستەکانی جەستە.
*گەر کەسێک ئەم نەخۆشیەی هەبێ ڕەنگە ڕوبەڕوی ئەم جۆرە بارودۆخانە ببێتەوە :
- ئازاری جومگەکان
- هەستیار بوونی پێست
- هەبوونی کێش لە ئەندامەکانی ناوەوەی جەستە وەک ( دڵ ،مێشک، سییەکان،گورچیلە) .
*بەشێوەیەکی گشتی ٣ جۆری سەرەکی لەم نەخۆشیە هەیە
- *Cutaneous lupus ئەم جۆرەیان کاریگەری دەکاتە سەر پێست ، کەسەکە هەستیار دەبێ بە تیشکی خۆر
- drug induced lupus , ئەم جۆرەیان بەهۆی چەندجۆرێک لە دەرمان رودەدات ، ئاسانتر چارەسەر دەکرێت ئەویش بەوەستاندنی بەکارهێنانی ئەودەرمانانەی دەبێتە هۆی ڕودانی بارودۆخەکە
- neonatal lupus ، ئەم جۆرەیان لە منداڵ دا ڕودەدات ، ئەو منداڵانەی کە لەگەڵ لە دایک بونیان ئەم بارودۆخەیان هەیە ئەوا دژەزیندەییان هەیە کە لە دایکیانەوە وەریان گرتووە کە ڕەنگە لە کاتی دوگیانیدا توش بوبێ، بەڵام هەموو منداڵێکی ساوا مەرج نیە کە دایکی توش بوی لوپوس بێ ئەویش توش بێ.
*کێ زیاتر ڕوبەڕوی ئەم بارودۆخە دەبێتەوە؟
هەموو کەس دەکرێ توش ببێ بەڵام زیاتر لە ئافرەتدا دەردەکەوێ بەتایبەت لە نێوان تەمەنی 15-44 ساڵی ، چونکە هەندێ سەرچاوە دەڵێن کە هۆڕمۆنی ئیسترۆجینیش هەندێجار بەژداری دەکات لە ڕودانی ئەم نەخۆشییە .
لە نەتەوەکانی وەک ، ئەفریقا و ئەمریکا و ئیسپانیا و ئاسیا زۆرتر باوە .
وە ئەگەر لەخێزانەکەتدا کەسێ لوپوس ی هەبێ یاخود هەر تێکچونێکی تر (autoimmune diseases ) هەبێ چانست زیاتر ئەکا بۆ توش بوون.
بەڵام لوپوس نەخۆشیەکی گواستراوە نیە بە دەست لێدان کۆکە و بەرکەوتن لە کەسی توش بو بگواسترێتەوە بۆ کەسی تەندروست.
*چی دەبێتە هۆی ڕودانی لوپوس؟
تاکو ئێستا هۆکاری سەرەکی دیاری نەکراوە وەئێستاش دکتۆر و پرۆفیسۆرە جیهانیەکان لەهەوڵدان بۆ دۆزینەوەی هۆکاری سەرەکی بەڵام هەندێ فاکتەر هەن کە ڕۆڵیان هەیە لە ڕودانی دا وەک؛ گۆڕانکاری هۆڕمۆنی زیاتر لە ئافرەتدا بەتایبەت ئیسترۆجین کە لە تەمەنی 15-44 بڕێکی زۆر هەیە لە جەستەی ئافرەتدا
هۆکاری ژینگەی، نمونە بڕی تیشکی خۆر تۆ وەری دەگری، ئەو دەرمانانەی بەکاری دێنی، هەندێ جۆری ڤایرۆس، تەنانەت بوونی قەلەقی، یاخود هەبوونی مێژوی جگەرەکێشان ڕەنگە ببێتە هۆی ڕودانی .
هۆکاری بۆماوەی؛. هەبوونی لوپوس لە باو باپیرانتا تاخود دایک و باوکدا ، ئەگەری ڕودانی لە منداڵ و نەوەکانیش زیاد دەکات.
*نیشانەکانی: لەبەر ئەوەی کاریگەری دەکاتە سەر چەندین بەشی جەستە بۆیە نیشانەکانیشی هەمەڕەنگ و زۆرن
- ئازاری جومگەو ماسولکە
- تا
- هەستیاری بە خۆر
- وشکبونەوەی چاو
- هەڵوەرینی قژ
- ئازاری سنگ
- هەستکردن بە ماندویەتی
- هەناسە تەنگی
- هەڵئاوسان
- سەرئێشە
- خەمۆکی
- گەشکە
- کەمخوێنی
- مەینی خوێن
- بونی کێم لە دەمدا
- دەرکەوتنی لیر لەسەر پێست
- هەبونی کێشە لە سی و دڵ و گورچیلەکان..
*چۆن دیاری دەکرێت.؟
دکتۆر پرسیار دەکات لە بونی ئەو نیشانانەی کە لە تۆدا هەیە ، وە پرسیار لە مێژوی خێزانی دەکات تا بزانی لە ڕابردودا هیچ جۆرە نەخۆشیەکی لەو جۆرە بونی هەیە.
پرسیار کردن لەوەی ئایا هیچ جۆرە دەرمانێک بەکاردەهێنیت.
ئەنجام دانی پشکنینی ( ANA ) antinuclear antibodies . کە پۆزەتیڤ بونی ئەم تێستە دەکرێ نیشانەیەک بێ لە هەبونی لوپوس ، بەڵام لە هەموو بارودۆخێکدا مەرج نیە.
*چۆن چارەسەر دەکردێ؟
بە بەکارهێنانی هەندێ جۆری دەرمان وەک :
- Steroid ( corticosteroids ) وەک prednisone
- Hydroxychloroquine
- Azathioprine
- Methotrexate
- Rituximab….
چەند دەرمانێکی تریش، کە پزیشکی پسپۆڕ بە پێی نیشانەکان بۆت پێشنایر دەکات ، ئەم چارەسەرانە یارمەتی دەر دەبن لە کەم کردنەوەی نیشانەکان و چاکبونەوە.
تەندروست بمێنن.
ڕەوشت ڕەزا
dexterity medical organization