ھەوکردنی جگەر:
ھەوکردنی جگەر نەخۆشیەکی درێژخایەنە وە مەترسیدارە بۆ ژیانی تووشبوو، ھۆکارەکی ڤایرۆسی جگەرە ناسراوە بە (HBV) Hepatitis B. کە نخۆش بە دوو شێوە دەیگرێ
- بە قوورسی،کە ئەمە کەمتر باوە بەڵام چارەسەرکردنی سەختە چونکە ئەگەری شێرپەنجە و کەوتنی جگەر زۆرە
- درێژخایەن، ئەمایان باوە ترە بەڵام کوشندە نە ئەگەر دەرمانی پێویست وەرگریی.
نەخۆشەکە بەزۆری لەدایکەوە داگوازرێتەوە بۆ مناڵ لە کاتی لە دایک بوون، وە چەند ھۆکارێکی تر وەکو؛ بەریەک کەوتنی خوێن یان ھەرشلەکی جەستە، پەیوەندی ججوتبوون لە گەل کەسێک کە ھەلگری ڤایرۆسەکەبێت، یان بە بەکارھێنانی ئەو دەرزیانەی کە بۆ کەسێکە توشبوو بوکار ھاتووبوو. یان بەرکەوتنی شتێکی تیژ کە خووێنە تووشبوەکەی لەسەربێت.
لە کاتی تووشبن نیشانەکان زوو دەرناکەون بەڵکو 2 مانگ بۆ 3 مانگ گی پێدەچێت. بەڵام ئەوانەی تووشت درێژخایان نابن ئەوا لە چەند ھەفتەیەک نیشانەکان دەردەکەون وە بە ئاسانی چارەسەر دەکرێن. نیشانەکانیش بریتین لە:
- زەردببونی چاو و جەستە(پێست)
- تاریک بوونی رەنگی میز
- ماندیەتی زۆر
- ھێلنچ جان و رشانەوە لەگەل ئازاری زک.
- لە ئەگەری گرتنی ڤایرۆکە رێژەکی کەم لە خەلکی بە تووندی دەیگرن، تووشی ئازارەکی زۆری جگەر دەبن وە دەبێتە ھۆکاری لەدەست دانی جگەرەکە لە ئانجامدا نەخۆشەکە ژیان لە دەست دەدا.
- ھەند لەوانەی بک ماوەی درێژخایەن تووشی ڤایرۆسەکەدەبن تووشی شێرپەنجەی جگەردەبن.
ڤاکسینی ھێپەتایتس بە باشتری رێگای خۆپاراستنە. بە پێی (WHO) کۆمەڵەی تەندرووستی نێودەوڵەتی: دەبێت ئەگەر کرا ھەموو منداڵێکی تازە لەدایک بوو ڤاکسین وەربگرێت لە ماوەی 24 کاتژمێر دوای لەدایک بوونی، پاشان 4 جاریتر پێی بدریت کە ھەر جارەو 4 مانگ بەینیان ھەبێت. ئەمە سەرکەوتنێکی گەورە بوو چونکە ڕئژەی تووشبوان لە منداڵانی تازە بوو دابازی بۆ کەمترلە 1% لە 2019 کە پێشتر لە ساڵانی پێش بەکارھێنانی ڤاکسین ھەشتاکان تا 2000 ئەمارەکان دەران خستبوو کە 5% منداڵان تووشببون. بۆیە بڕیار درا کە ھەموو منداڵێکی تازەبوو
3 جار ڤاکسین بکرێت ھەروەھا ئەو کەسانەی کە ئەگەری تووشبونیان ھەیە دەبێت ڤاکسین وەرگرنن. ئەو کەسانش:
- ئەوانەی زۆر پێویستیان بە خوێن وەرگرتنە، یان ئەندام وەردەگرن.
- زیندانەکان
- ئەانەی کە دەرمان بەکاردێنن بە سرنج.
- ئەانەی کە پەیواندی سێکسیان زیاتر لە 1 کاس ھەیە.
- ئەو کەسانەی کە لەتاڤیگەکان ئیشدەکان وە ئەگەری بەرکەوتنیان بەخوێن زۆرە.
- ئەو کەسانەی کە دەچنە شوێنێک کە رێژەی تووشبوانی لێ زۆرە.
بەھیوای ژیانێکی تەندروست
لینا غفور محمد
dexterity medical organization