د سەردەمێ تەكنەلۆژیا دە ئەنترنێت بویە بەشەكێ سەرەكی د ژیانا مە دا. دهەر مالەكێ دا ئەڤ هێلێن ئەنترنێتێ هەنە لێ بكارئینانا زێدە و ب بۆرینا دەمی و نەبونا كۆنترۆلێ لسەر بكارئینانا وێ ئالۆدەبوون بۆ مرۆڤی دروست دبیت. ئالۆدەبونا ئەنترنێتێ دهێتە هژمارتن ئێك ژ نەخۆشیێن سەردەم ، و ئەڤ دیاردە یا بەربەلاڤە دناڤ هەمی جڤاكێن جیهانێ دا.
ل ڤێ دوماهیێ بكارئینانا ئەنترنێتێ یا بویە دیاردەیەك دناڤ خەلكێ دا و ب تایبەت بكارئینانا ئاپلیكێشنێن وەك یاریێن ئۆنلاین و ئنستگرام و سناپ چات و ئاخفتن دگەل هەڤالان و ئاخفتنێن دگەل رەگەزێ بەرانبەر ب ڤان تۆران. ڤەكۆلینێن ڤێ دوماهیێ دیاركریە بكارئینانا ئەنترنێتێ ب شێوەیەكێ زێدە ل دەمێ مرۆڤ دناڤا جڤاكی دا ئانكو وی كەسی دڤێت ژ كەتواری برەڤیت چونكی نەشێت خۆ بگونجینیت دگەل دا.
نیشانێن ئالۆدەبونا ئەنترنێتێ:
- 1/ رونشتن لسەر ئەنتەرنێتێ ب دەمژمێرێن درێژ بێی كو ژ جهێ خۆ رابیت ڤە
- 2/ خۆ كۆنترۆلكرن لسەر بكارئینانێ نامینیت
- 3/ ئەگەر بكارئینانا وێ یان هێلا ئەنترنێتێ هاتە برین نیشانێن نەئارامیێ لدەف دیار دبن
- 4/ زێدەبونا دەمژمێرێن بكارئینانێ
- 5/ گرنگی نەدان ب حەزێن دی یێن مرۆڤی
- 6/ ب زێدەبكارئینانا ئەنترنێتێ نیشانێن نەرێنی لدەف مرۆڤی پەیدا دبن
- 7/ نەشێن سەرەدەریێ دگەل پەستانێن ژیانێ بكەن
- 8/ نەشێن روبروی ئاریشێن ژیانێ ببن
- 9/ نەشێن پەیوەندیێن جڤاكی یێن بهێز گرێدەن ژ ئەگەرێ شەرم و گرتیبونێ
- 10/ نەشێن لدەمێ خۆ یێ ڤالا خۆ ب تشتەكێ ب مفا ڤە مژیل بكەن ژ بلی انترنێتێ
ئەگەرێن ئالۆدەبونا ئەنترنێتێ:
- 1/ هەستكرن ب تنێبونێ
- 2/ نەكەیفخۆشی د ژیانێ دا وەك لدەمێ دگەل دایكا خۆ یان دگەل هەڤالان
- 3/ گڤاشتنێن دەرونی و بێزاری
- 4/ خەمۆكی
- 5/ ئاریشێن مادی
- 6/ ترس و نەئارامی د ژیانێ دا
- 7/ پەیوندیێن جڤاكی یێن كێم
- 8/ باوەری بخۆ نەبون و بێ باوەری
- 9/ پەیوەندیێن كور و كچا
- 10/ رەڤین ژ كەتواری و چون بەرەڤ كەتوارێ ناگوهور
جۆرێن ئالۆدەبونا ئەنترنێتێ:
- 1/ ئالۆدەبونا یاریان و كۆمپیوتەری
- 2/ ێالۆدەبون ب گروبچاتێن جڤاكی
- 3/ ئالۆدەبون ب سایتێن سێكسی
- 4/ ئالۆدەبونا پێزانینان
- 5/ ئالۆدەبون ب ناڤەرۆكا ئەنترنێتێ بخۆ
كارتێكرنا ئالۆدەبونا ئەنترنێتێ :
- 1/ ژیانا مرۆڤی نەخۆش دكەت و ئاریشێن خێزانی دروست دكەت
- 2/ دبیت كارتێكرنێ لكارێ مرۆڤی بكەت
- 3/ مرۆڤ ب ئەركێن خۆ نارابیت
- 4/ هەڤالان دهێلیت و پەیوەندیێن جڤاكی كێم دكەت
- 5/ كارتێكرنێ لمەژیێ مرۆڤی دكەت
- 6/ خەوا مرۆڤی تێكددەت
- 7/ كارتێكرنێ ل لەشێ مرۆڤی دكەت
دەمێ دبێژن ئالۆدەبون ئەڤە كێشەیە و چارەسەریا وێ نەیا ب ساناهیە و پێتڤی ب دەمیە لێ مرۆڤ دشێت چارەسەر بكەت ب دەستپێكرن ب هاڤێتنا چەند پێنگاڤێن گرنگ كو دڤێت ل دەستپێكێ كەسێ ئالۆدە دانپێدانێ ب ئالۆدەبونا خۆ بكەت تا بشێت خۆ چارەسەر بكەت و پرۆگرامەكی بدارێژیت بۆ سەرەدەریكرن دگەل ڤێ ئالۆدەبونێ ب رێكا رێكخستنا دەمێ خۆ و گەلەك گرنگە بۆ چەند هەیڤان خۆ ژ ئەنترنێتێ دور بكەت تا هێدی هێدی دوركەفتن بۆ ببیتە تشتەكێ نۆرمال. و ل دوماهیێ گومان دهندێ دا نینە كو ئەنترنێت یا بوی بەشەكێ نەڤەبر دژیانا مە یا رۆژانە دا بەلێ ئەگەر ب بێئاگاهی بكار بینن دی بیتە زیندانەكا دیجیتالی، و كلیلا وێ ژی پێكدهێت ژ دورستكرنا هەڤسەنگیێ دناڤبەرا مفاوەرگرتن ژ مفادارێین وێ و دوركەفتن ژ ئالۆدەبونا وێ ژبەر كو تەكنەلۆژیا یا هاتی دا خزمەتا مە بكەت نەكو ببین ئێخسیرێن وێ.
بەرهەڤکرن: نورهان عەلی
ژێدەر/
1- كتاب ادمان الأنترنت لمحمد مغربي
2- خالد میكائیل بەرواری، ئاریشێن دەرونی یێن سەردەم، چاپا دووێ، كتێبخانا ناڤیان