ژینگەهـــ لایەنەكێ گرنگە د ژیانا مرۆڤی دە، ل چەرخێ سەردەم مرۆڤی گرنگی دایە ژینگەهێ و چاڤێ خۆ ددەتێ و كاردكەت ژ بۆ پاراستنا ژینگەهێ و پێشڤەبرنا وێ. ژ ئەنجامێ شۆرەشا پێشەسازیێ زێدرباری پێشكەفتنا زانستێ تەكنەلۆجیا بەرفرەهـــ ل چارێكا دوماهیێ ژ چەرخێ بیستێ، ئەڤێ زانینا مرۆڤی زێدەكریە و پێتڤیاتیێن مرۆڤی زێدەبوینە بۆ ژێدەرێن ژینگەهێ ژبەرڤێچەندێ بۆ خۆ بندەستكرینە بشێوەیەكی كو بەری نوكە وەنەكرینە. رێك و ئامرازێن پێشكەفتی هاریكاریا مرۆڤی كریە ئەڤجا مرۆڤ هاتە پالدان بەرەڤ ژینگەهێ تا رادێ كاڤلكرنێ یان ژناڤبرنا گشتی.
هەروەسا بەرفرەهبونا پێشەسازی لجیهانێ و پشتبەستن ب نەفتێ و رەژیێ و گازا سروشتی وەك ژێدەر بۆ ووزێ ئەڤە بووینە ئەگەرێ ژناڤبرنا گەلەك پێكهاتەیێن ژینگەهێ ژ ئەگەرێ پێشەسازیان و پاشماوێن وان وەكی غازات و شلە و تشتێن ڕەق.
زانا درێككەفتینە كو پرۆسەیا گەشەپێدانێ ناهێتە بجهئینان ل دەمێ پشتگوهاڤێتنا هۆكارێ ژینگەهێ . و كارتێكرنێن مرۆڤی لسەر ژینگەهێ دبەردەوامن دگەل پێشكەفتنا ژیانا مرۆڤایەتی، و ئەڤ ژناڤچونا ژینگەهێ یا لڤی دەمی هەی ژ ئەگەرێ بكارئینانا مرۆڤی بۆ كارتێكرنێ لسەر ژینگەهێ و بندەستكرنا ژێدەرێن ژینگەهێ بێ بەرچاڤ وەرگرتنا ئەنجام و كارتێكرنێن نەرێنی و زیان بەخش.
هەروەسا بابەتێن ژینگەهی و گەشەپێدانێ ژ ئێك دجودابوون ددەمەكی دا، لێ نوكە دناڤئێكدانە نابیت ژێكڤەبكەین. چونكی ژناڤچوونا ژینگەهێ دبیتە ئەگەرێ زێدەبوونا هەژاریێ، و دبیتە ئەگەرێ برینا خوارنێ و رێكێن ژیانێ و هیڤیا خۆ ژ دەست ددەن.
زانایێن گەشەپێدانێ گرنگی دایە پەیوەندیێن دناڤبەرا ژینگەهێ و گەشەپێدانێ دا، ل كۆنگرێ ستۆكهۆلم رازیبونەكا گشتی دەركەفت كو ئاریشێن ژینگەهێ و گەشەپێدانێ دناڤهەڤرانە و ژێك ناهێنە جوداكرن و هەر ژ وی دەمی گەشەپێدانا بەردەوام یان گەشەپێدانا هەردەمی دەركەفتییە.
ڕەهەندێ ژینگەهی یێ گرێدایە ب پاراستنا ژێدەرێن ماددی و بایولوجی وەكی بكارئینانا عەردێن چاندنێ و ژێدەرێن ئاڤێ د جیهانێ دە، ئەڤە ژی برێكا بنیاتێن گەشەپێدانا هەردەمی لسەر ئاڤا دبیت ژ لایێ ژینگەهێڤە.
ل هەر جڤاكەكی، ئاستێ سەرهلدان و پێشڤەچونا گەشەپێدانێ و گهورینێن ژێرخانێ و جڤاكی و ئابووری دهێنە پیڤان برێكا باشكرنا ژیانا تاكەكەسێن جڤاكی و زێدەكرنا داهااتێ نەتەوایەتی. لدیڤ ئەڤا بۆری دهێتە تێبینیكرن كو پەیوەندیا بهێزە دناڤبەرا گەشەپێدان و ژینگەهێ دا یا ئێكێ رادبیت لسەر ژێدەرێن یا دووێ و گەشەپێدان درست نابیت بێ ژێدەرێن ژینگەهێ، و نەهێلانا ژێدەران دێ كارتێكرنا نەرێنی هەبیت لسەر پرۆسا گەشەپێدانێ و دیركەفتن ژ ئارمانجان، و كێمبونا ژێدەران دێ كارتێكرنێ كەتە سەر گەشەپێدانێ بهەر رێكەكا هەبیت ژلایێ بدەستڤەئینانا ئارمانجان و گەشەپێدان ئاڤانابیت لسەر ژێدەرێن كێم و سنوردار، و گەهاندنا زیانێ بۆ ژێدەرێن ژینگەهێ دێ كارتێكرنێ كەتە سەر پێتڤیاتیێن مرۆڤی، لەوا پێتڤیە گەشەپێدان ئاڤا ببیت لسەر بنیاتێ بەرچاڤ وەرگرتنا ژینگەهێ و بەرێ خۆ بدەینە ژینگەهێ و گەشەپێدانێ پێكڤە، چونكی گەشەپێدان ناگەهیتە ئارمانجێن خۆ بێی بەرجاڤ وەرگرتنا سیاسەتێن ژینگەهیی یێن باش.
بەرهەڤكرن/ نورهان علی
ژێدەر/
- موقع موضوع – مقالة حول وسائل المحافظة على البيئة، مثل إعادة التدوير والتقليل من النفايات
- مؤسسة غيث – مقالة تناقش طرق حماية البيئة من التلوث ودور الطاقة المتجددة