هەلبژارتنا بەشێ خواندنێ ل زانکۆیێ کارەکێ ب ساناهی نینە، و قوتابیێت دەرچوویێت قوناغا ئامادەیی هەر سال ب ڤێ پرۆسێسێ دچن. ئەڤ پرۆسێسە یا زەحمەتە ب تایبەتی ل دەمی قوتابی نەزانیت حەز ل سەر چ هەیە، یان شیانێت وی چنە، یان ژی حەز ل سەر پتر ژ تایبەتمەندیەکێ هەبیت، دێ ل ڤێ گوتارێ رێنیشاندەرەکێ نڤیسین ل سەر گرنگ ترین خال کو تو هزرا خۆ تێدا بکەی بەری تایبەتمەندییا خۆ ل زانکۆیێ هەلبژێری.
تشتێ فەر و ب مفا بو تە چییە؟
قوتابی ب شێوەکێ گشتی پشتبەستنێ ب هندەک فاکتەران دکەن ددەمێ هەلبژارتنا تایبەتمەندییا خۆ ل زانکۆیێ، هندەک ژ وان فاکتەران ئەڤەنە: داهاتێ پێشبینی کری، هەبوونا دەرفەتێن کاری، تشتێ وانا حەز ل سەر هەبیت، تشتێ ئەو زیرەک و شارەزا تێدا...هتد، بەری هزرا خۆ د هەلبژارتنا تایبەتمەندییا خۆ یا زانکویێ بکەی، هزرا خۆ بکە کیشک ژ ڤان فاکتەرا بو تە فەرترە و گرنگ ترە، مووچە و پارە، یان حەز، یان ژی شیان، ئەڤە گەنگ ترین تشتە وەک دەسپێک تو بکەی.
ئەو چ تشتن تە حەز ل سەر هەیە؟
ڤەکۆلینان دیار کرییە کو ئاستی قوتابی باشتر لێ دهێت دەمێ ئەو تشتەکێ دخوینیت کو حەز ل سەر هەبیت، لێ ب لێبۆرین ڤە، هەمی گاڤا یا ساناهی نینە تو حەزێت خۆ دەستنیشان بکەی، بەلێ پا باشترە هەر ل دەمێ تو ل قەناغا ئامادەیی پشکداریێ د هندەک چالاکییان دا بکەی و بچییە ناڤ یانەیێن جڤاکی و کارێ خۆبەخشی و راهێنان دا، دا کو بشیێ پتر ل سەر خۆ و حەزێت خو بزانی. د هەمان دەم دا ئەو بابەتێن تو ل قوناغا ئامادەیی ژی دخوینی دێ بو تە هندەک نیشانان دەن کا تو ل کیشک ژ وانان دشیێ پتر بخوینی و حەزا تە پتر ل سەر هەیە.
ئەو چ تشتە تو یێ زیرەکی و شارەزایی تێدا؟
زانین و تێگەهشتنا شیان و کارامایێن تە دشێن رێکەکا گەلەک درێژ بو تە کورت بکەن و شیانان بدەتە تە کو تو بڕیارەکێ پشت ڕاست و د جهێ خۆ دا بکەی دەربارەی تایبەتمەندییا تە ل پاشەروژێ. دبیت خەونا دەیبابێن تە ئەو بیت کو تو بچییە کارێ هونەرێ شێوەکاری، لێ دبیت شیانێت تە پتر تە ببەن بەرەف کارێ ئابووری و کارگیری، ب تنێ چونکی ئێکێ دی رێکەک بو تە دیار کرییە ئەڤ رێکە مەرج نینە بو تە دروست بیت، رێکەکا ساناهی بو هندێ شیانێت خۆ بزانی ل هەر بوارەکێ ئەوە تو سەحکەیە نمرەیێت خو یێت قوناغا ئامادەیی و یێت ئەزموونا نیشتیمانی، وەک کورتییەک ل سەر شیانێت تە ل هەر بوارەکێ دیار دکەت.
ئەو چ بەشن مەزنترین داهات ژێ دهێت؟
دەمێ هزرا تایبەتمەندییا خۆ ل زانکۆیێ بکەی، دیاربکە کا چەند یا گرنگە مووچە و داهاتێ کاری بەرچاڤ وەربگری د ناڤ بڕیار دانا خۆ دا؟ ئەگەر بو تە داهات یێ گرنگ بیت و تو پێ خوش دبی، هەڕە بوارەکێ هوسا کو تو دشیێ داهاتەکێ مەزن ژێ پەیدا بکەی، ئەگەر هوسا گرنگ نەبیت، تو دشیێ پتر گرنگیێ بدەیە فاکتەرێن دی وەک شیان و حەز.
هندەک ژ کارێن کو داهاتەکا مەزن ژێ دهێت ئەڤەنە: پزیشک، پزیشکیا ددانا، دەرمانساز، ئەندازیارییا تەلارسازی.
بەلێ پا هندەک قوتابی هزرا گرنگییا کارێ خۆ دکەن و بو وان داهاتەکێ هند مەزن گرنگ نینە، ڤێجا هندەک ژ پیشەیێن گرنگ ئەڤەنە: کومەڵناس و زانستێن مرۆڤایەتی، پەروەردە بنیات، هونەرێ شێوەکاری.
دێ چەند خواندن ل وێ تایبەتمەندیێ یا زەحمەت بیت؟
هندەک بەش زەحمەت ترن ژ یێت دی ژبەر کو گەلەک ئەرک و ئەزموون و وانە تێدا هەنە، بەری تو بڕیارا خۆ بدەی، هزرا هندێ بکە کا چەند دشیێ وەختێ خو بدەیە خواندنا خۆ.
هندەک ژ بەشێن زەحمەت ئەڤەنە: بەشێن پزیشکی، ئەندازیارییا کیمیایێ، ئەندازیارییا تەلارسازی.
هندەک ژ بەشێن ساناهی ژی ئەڤەنە: بەشێن زانستێن مروڤایەتی
هندەک ژ فاکتەرێن دی یێن گرنگ یێن کو پێدڤی یە هزرا خۆ تێدا بکەی ئەڤەنە:
هەبوونا خواندنێن بلند د وی بواری دا
ژ وان فاکتەرێن کو پێدڤی یە هزرا خو تێدا بکەی، ئەو ژی ئەگەر تە دڤێت بەردەوامیێ بدەیە خواندنا خو پشتی دەرچوونێ، ئەو ژی خواندنا بلندە، وەک ماستەر و دکتورا. شێانێت وەرگرتنا ڤان باوەرناما دێ بو تە گەلەک دەرگەهان ڤەکەت، وەک بلند بوونا جهێ تە ل کاری، یان ژی چوونا ناڤ بوارێن دی یێن جیاواز دا، یان ژی کارکرنا تە وەک ماموستا یان ڤەکولەر ل زانکۆیێ، و بەلاڤکرنا ڤەکولینان.
زمانێ خواندنێ
هەلبژارتنا بوارەکێ خواندنێ کو زمانێ وی بو تە یا ساناهی بیت، یان ژی بو تە یا گرنگ بیت، ئێک ژ فاکتەرێن هەرە گرنگە. بو نموونە هندەک حەز ناکەن ب ئینگلیزی بخوینن، بو وانا کوردی یان عەرەبی گەلەل خوشترە، ژبەر هندێ ژی دێ تایبەتمەندییەکێ ب وی زمانی هەلبژێرن، لێ هندەکان دڤێن ب زمانەکێ نیڤدەولەتی بخوینن، و فێربن و بشێن ل پاشەرۆژێ دەرڤەی وەلاتی بخوینن، ژبەر هندێ ژی حەز دکەن بچن بەشەکێ ئینگلیزی.
مەزاختیێن خواندنێ
دبیت هندەک بەش پتر مەزاختن و پارە پێ دڤێت، تایبەت ب وانا یێن ل پارالێل دخوینن یان ژی ل زانکۆیێت تایبەت، ژبەر هندێ ژی ئێک ژ وان فاکتەرێن پێدڤی یە هزرا خۆ تێدا بکەی ئەوە کا چەند مەزاختی دێ ل سەر خواندنا تە هەتا ب دوماهیک هاتنا زانکویێ چن.
ل دوماهیکێ، دگەل وان هەمی تشتێن مە گوتین، پێدڤی یە ل هەمان دەم دا راوێژکارییا تایبەتمەندا و ئەکادیمییا وەربگری، و هەمی گاڤا بزانە کو دەم ب ئێک جاری یێ درەنگ نینە بو هندێ تو رۆژەکێ تایبەتمەندییا خۆ بگهوری، دەرفەتا گهورینا بەشێ خواندنێ ل زانکۆیێ پێدڤی یە هەمی گاڤا هەبیت. هەر دەمێ ژی تە دیت د شیان دا نینە بەردەوام بی ل سەر خواندنا تایبەتمەندییەکێ، تو دشیێ بچییە جهەکێ دی.
نڤیسەر: احمد مصطفى
پێداچوونا زمانی: ئامینا ابراهیم