1. بنەمایێن هونەری د رەفتارکرنێدا
شانا هنگڤینی نە پەلخینە داکو هنگڤینی ب دەستڤە بینی!
بلا ل بیرا تەبیت چ جارا گازندا نەکەی چونکی دەرئەنجامەکێ خراب هەیە و دێ وەکەت کەسێ بەرامبەر بەرەڤانیێ ژخۆ بکەت و ل دوماهیێ دێ ناکوکی و دلمان دروست بیت، ئەگەر حەزدکەی تشتەکێ نەشرین بگهوری یا پێدڤیە هندەك رێکێن جوان بکاربینی ل شینا گلە و گازندا بکەی.
نها دهزرا تەدە هەیە کو مروڤەکێ ژ دل حەژێ دکەی تو هاریکاریا وی بکەی و رێکێ بۆ خوەش بکەی کو رەفتارا وی دگەل خەلکێ خوش بیت و باش بیت؟ ئەگەر ئەرێ ئەڤە تشتەکی باشە پێدڤی رێزگرتنێ و سوپاسیێ یە.
بەلێ... بوچی تو ژ خوە دەستپێناکەی؟.
ژ ئالیێ دەروونیڤە گرنگیدان بخوە گەلەك خوەشترە ژ گرنگیدانا ب ئێك دی، و مەترسییا وێ کێمترە؟
(براوتنج) دبێژیت (ل دەمێ ململانێ دکەڤیت دناڤبەرا مروڤی بخوە و گیانێ وی دا، ئها هینگێ ئەو کەسە هەژی بیرئینانێ یە). تو چ دبێژی ئەگەر سالەکێ تەمام دانی بۆ پرکرنا کێم و کاسیێن خوە و راستڤەکرنا وان!؟ پاشی تە مافێ هەی ل دووڤدا سالان تەرخان بکەی ژ بۆ راستڤەکرنا خەلکی دیتر و جوانکرنا رەوشتێن وان.
(کونفشیوس) دبێژیت: (بەری تو بەر دەرێ خوە پاقژنەکەی، بەحسێ بەفرا کەتی سەر هەڤ لبەر دەریێ مالا جیرانێ خوە نەکە!)
2. نهێنی یا مەزن د رەفتارکرنا خەلکیدا
تنێ رێکەکا هەی تو وەل کەسەکی بکەی کو کارێ تە بڤێت قەبیل بکەت.... ئەو رێکە ژی رێکا پەیداکرنا حەز و ئارەزووێ یە، بۆ ئەوی کاری.
3. ئەوێ ئەڤێ بکەت دێ جیهان هەموو دگەلدا بیت. ویێ نەکەت دێ بتنێ ل رێکا درێژ چیت
چ جاران بەحسا وی تشتی بتنێ نەکە یێن تو حەژێ دکەی چونکی دبیت کەسێ بەرامبەر حەژێ نەکەت.
رێکا راست کو تو بشێی کارتێکرنێ ل کەسێ بەرامبەر بکەی ئەوە تو بەحسا تشتێ ئەو حەژێدکەن بکەی، و تو رێکا ب دەستڤەئینانا ئەوی تشتی بۆ بێژی، سوبەهی ئەڤێ بکاربینە داکو کەسێ بەرامبەری تە لگور ڤیانا تە کاربکەت.
ئەگەر تو بشێی خوە دانی جهێ خەلکی و ب چاڤێن وان سەحکەیە تشتان.... ئەڤە تە بەرێ بنیاتی بۆ سەرکەفتنێ و کەسایەتیا خوە دانا.
4. داکو ببیە ئاخفتنکەرەکێ ژێهاتی
د دانوستاندنێدا کەسێن تورە و نەخوش هەردەم د ڤالانە بەرامبەر کەسێن ئارام.
داکو تو ببیە ئاخفتنکەرەکێ هەژی دەستپێکێ گوهدارەك باش بە، چارلز نورتلم لی دبێژیت "داکو تو گرنگ بی، گرنگیێ بدە" و داکو پویتە ب تە بهێتە کرن، پویتەی ب خەلکی بدە. ئەوان پرسیاران ژ بەرامبەرێ خوە بکە کو تو بزانی دێ پێ کەیف خوەش بیت. داکو باخڤیت و بەحسێ خوە بکەت، بەحسێ کریار و کارێ خوە بکەت.
5. چەوان ئێکسەر دێ خەلك حەژ ژ تە کەت؟
- گرنگیێ ب خەلکی بدە
- بگرنژە
- بزانە ناڤێ مروڤی خۆشترین و جوانترین ناڤە ل نك وی
- گوهدارەکێ باش بە و خەلکی هاندە کو بەحسا خوە بکەن
- وەسا باخڤە کو بەرامبەری تە پێ کەیفخوەش بیت
- رێزێ ب دلسوزی ل بەرامبەری خوە بگرە و بهێلە هەست ب گرنگیا خوە بکەت
6. دوازدە رێك داکو تو خەلکی نزیکی دیتنا خوە بکەی:
- جڕەجڕێ نەکە، بزانە باشترین رێك بۆ سەرکەفتنا تە د جەدەلێ و جڕەجڕێدا ئەوە تو ژێ دویر بکەڤی
- رێزێ ل بوچوون و دیتنا بەرامبەرێ خوە بگرە، نەبێژە کەسەکی تو یێ خەلەتی.
- ئەگەر تە خەلەتی کر دانپێدانێ ب خەلەتیا خوە بکە
- ب دلنەرمی هیڤیا بکە و دەست ژ توندی و توڕەبوونێ بەردە
- وان پسیارا بکە ئەوێن تو بەرسڤا بەلێ بدەستڤەبینی
- بهێلە یێ بەرامبەری تە باخڤیت
- بهێلە یێ بەرامبەری تە هەست بکەت کو هزر هزرا وی یە
- ب دلسوزی هەول بدە تشتا ب دیتنا بەرامبەری خوە ڕا ببینی
- هزرێن بەرامبەرێ خوە ب رێزڤە وەرگرە و دلنەرمیا خوە بۆ داخازیێن وی نیشان بدە
- هیڤیا ژ پالدەرێن ماقوول بکە
- هزرێن خوە د قالبەکێ زارڤەکەردا دارێژە
- تشتا دانە جهێ هەڤرکیێ دا
7. نەه رێك داکو بشێی سەروەریا خەلکی بکەی بێی کو تو وان توڕە بکەی یان زوڕیێ ل وان بکەی:
- دەست ب رێزگرتنا دلسوزی و پەسنا باش بکە
- ب نهێنی خەلەتیان نیشا بەرامبەری خوە بدە
- بەری تو رەخنێ ل بەرامبەری خوە بگری، بەحسێ خەلەتییێن خوە بکە
- فەرمانان نەدە، پێشنیازێن ماقوول بکە
- ئاڤا رویێ بەرامبەرێ خوە بپارێزە
- کێمترین قەنجی پەسن بکە، ب دلسوزی رێزێ بگرە، پەسنان گەلەك بکە
- بەحسا تشتەکێ باش یێ بەرامبەری خوە بکە، داکو تو پالپشتیا وی بکەی بۆ باشیێ
- ئەو خەلەتیا تەدڤێت راستڤەکەی، بساناهی نیشان بدە
- ئەو کارێ تو پێشنیاز دکەی بۆ بەرامبەرێ خوە لبەر شرین بکە
8. حەفت بنەما ژیانا تە یا هەڤژینیێ بەختەوەر دکەن:
- نەخوشی و دژوارییان دروست نەکە
- بهێلە هەڤپشکێ ژیانا تە دەربرینا خوە بکەت
- گازندا نەکە
- رێزگرتنا ب دلسوزی بگرە
- تشتێن هویر پشتگوه نەئێخە چونکی کارتێکرنا خوە یا مەزن د هەڤژینیێ دا یێن هەین
- ب زمانێ خوەش و جوامێری رەفتارێ دگەل هەڤژینا خوە بکە
- پەرتووکەکێ لسەر سێکسی بخوینە
هەڤالینی تشتەکێ زور جوانە لێ بتنێ یا پێدڤیە خەلك د رامانا وەفایێ بگەهیت نەك بەرژەوەندی. هەڤال ژیانێ جوانتر لێدکەن، ئەڤجا یا پێدڤیە بزانی دێ چەوا هەڤالێن کو ژیانێ جوان دکەن بدەستڤەئینی.
نڤیسەر: هێما کامیران
ژێدەر: دێ چەوا هەڤالان ب دەستڤەئینی و کارتێکرنێ ل خەلکی کەی؟