نیکولو ماکیاڤێلی خودان کەسایەتیەکا بەرچاڤە د مێژوویا ئیطالی دا، هەوەسا یێ بەرنیاسە ب فەلسەفەیا وی یا سیاسی و کویر د چەرخێ هشیاربوونێ دا، ژ بناڤودەنگترین بەرهەمێن ئەوی ئەڤ پەرتووکا "میر"ـە، کو ل ساڵا 1513 هاتییە نڤیسین، دبیتە بەڵگەك بۆ هونەرێ سزا ودەستهەلاتێ، تێدا باس ل چەندین شیکار و تێبینیێن کویر دەربارەی مێژوییێ و سیاسیەتێ دکەت.
کورتکرنەکا کەسوکی یان ژی بێژین، بەرێخودانەکا کەسوکی:
ئەڤ پەرتووکە دبیت دەستپێکەکا باش بدەتە تە بۆ چوون دناڤ بابەتێن سیاسی دا !
پتریا چەختا وێ لسەر میری یە، و ئەز هزر دکەم نە بتنێ مروڤ دبیتە میرێ وەلاتەکێ، بەلکوو ئەو دشێت ببیتە میرێ کارێ خۆ ژی !
ئانکو چەوا ؟
ئانکو : ئەگەر من بڤێت ئەز د کارەکی دا بسەرکەڤم، پێدڤییە ئەز خۆ ب میرێ ئەوی کارێ بدانم و ورەیا خۆ بلند بکەم، داکو ئەز یێ ژ هەژی ئەوی کاری بم !
پەیڤا (میر) پەیڤەکا بچویك نینە، و سەنگەکا مەزنا هەی تۆ ئەوێ هەلبگری.
پیدڤییە میر: خۆ مەزن بۆ مللەتێ خۆ نیشان بدەت بەلێ یێ باشبیت د سەرەدەیکرنێ دا، بلند ب ئاخڤیت بەلێ پەیڤێن وی د ئارام بن و ببنە جهێ کارتێکرنەکا ئەرێنی.
دەربارەی پشتگیریا یێن دەوروبەر، ئەو هند یێ ئامادە نەبیت خۆ بهیڤییا هندێ ڤە بهێلیت، ژبەر کۆ میر ئەوە یێ بشێت بتنێ وی ناڤێ بسەنگێ مەزن بهەلگریت و خۆراگر بهێلیت.
سەبارەت ڤیانێ دێ گەلەکا قورس و ب ئاستەنگ بیت ئەو میر بسەرکەڤیت یێ مللەتێ وی حەز ژێ نەکەن، لسەر میری پێدڤییە ژین و ژیارا خەلکی دابین بکەت. دا جهێ خۆ د دلێ وان دا بکەت و هەر لسەر کورسیا خۆ بمینیت.
خالەکا دی یا جهێ سەرجێ ئەو ژی جهێن گەشتوگوزاری نە ! نەخاسمە کۆ ل چ وەڵاتێن دی نەبن ! مفایێ ئەڤان جهان ژی ئەم دشێن بێژین دوو ئەگەرێن سەرەکی بخۆڤە دگریت:
١- دا مللەت مژویل ببیت و پێ ئارام ببت.
2_ ئەگەر هات و جهەکێ مەزن بۆ و ل وەلاتێن دی دەنگ ڤەدا! ، ژبلی کۆ دێ داهاتەك ژ گەشتیاران هێتە وەلگرتن، بەلکو دێ وەلات ژی پێ نەمر مینیت، هەر وەکی کا چەوا ئەم سەیروسەمەرێن جیهانێ دبینن ! .
دەربارەی لەشکەرێ میری، ئانکو ئەگەر ئەم هزربکەین دێ بینە میر د کارێ خۆ دا، هزرێن مە لەشکەر و سەربازێن مەنە، ێ ئەو لەشکەر پێدڤییە یێ مە بخۆ بیت، ئانکو نە یێ بیانیان بیت، چونکی دبیت ئەو تە توشی هنگاڤتنان بکەن.
هندی تۆ لەشکەرێ خۆ حالخوش بکەی ئەو دێ پتر حەز ژ کارێ خۆ کەت .
لێ نابیت هوسا ژی حالخۆش بیت تا رادێ (بەترانییێ)، بەلکو دڤێت بەردەوام ئەوان د ئامادە باشیێ و هوشداریێ دا بهێلی ب مەشقدانێ، و لبیرا وان بیت ئەو حالخوشکرنا میر ددەتێ یا بەرامبەر نینە .
ئەڤ پەڕتووکە باس ل گەلەك رویدانێن مێژویی و ناڤێن چەندین میران دکەت، سەربورێن وان بۆ مە ڤەدگێریت.
و ئەو کەسێن حەز لسەر بابەتێن سیاسی بگشتی و مێژوویی بتایبەتی هەبیت، دێ چێژەکا خوش ب ئەڤان رویدانا بینیت.
هەروەسا ئەڤ پەڕتووکە ژلایێ گەلەک شیکارکەرێن سیاسی و مێژوویێ یا بویە جهێ سەرنجێ هەتا نوکە، و هەر ئێک ژ لایەکی ڤە شروڤەکرنەکێ ددەتێ، و گەلەک ژ وان دبێژن کۆ نیکولای د گەلەک جهان دا هەڤدژی یا د گوتنێن خۆ دا کری، و گەلەک دبێژن کۆ ئەو جار گازیێ بۆ میرەکێ ئاشتی خوازانە دبەت و جارنا ژی ب میرەکێ دکتاتور و توند د هێتە پێشچاڤ!
بەلێ پا من هزرەکا سادە یا ژێ دەرئێخستی کۆ دبیت مفایی ل تاکە کەسی بخۆ بکەت، نە بتنێ میرەکێ وەلاتەکێ
هەژی گوتنێ یە بێژین کۆ ئەڤ پەڕتووکە بزمانێ کوردی ژی ل پەرتووکخانان بەردەستە، نەخاسمە ب زاراڤێ بادینی.
ئەڤجا ئەگەر تە حەز لسەر ئەڤان جورە بابەتان هەبیت، تۆ دشێی ئەڤێ پەڕتووکێ بخوینی و پتر لدویف بچی .
نڤیسەر: وجدان فیصل
ژێدەر: پەرتووکا میر یێ نیکۆلۆ مکیاڤێلی (173 پەر)