دێ ل ڤێ گوتارێ بەحسی ڤان پسیارا کەین: کیسکێن هێکا چنە؟ نیشانێن کیسکێن هێکا چنە؟ ئەو چ خوارنن پێدڤییە تۆ بخوی ئەگەر تۆ توشی کیسێن هێکا بوی، و ئەو چ خوارنن پێدڤییە خۆ ژێ دویر بئێخی ؟ ئەڤ نەساخییە چەوا دهێتە دەستنیشانکرن؟ چارەسەری چییە؟
کیسکێن هێکان چنە؟
دەربرینەکە ژ تێکچوونا هورمونی، ئافرەت توشدبنێ، و کارتێکرنێ لزڤروکا هەیڤانە دکەت، کۆ برێکا کوئەندامێ زاوزێ یێن بەرپرس ژ بەرهەمئینانا هورمونێن ئستروجین و پروجسترون، هەروەسا کارتێکرنێ ل دلی دکەت، هەتا کۆ کارتێکرنێ ل شێوەیێ ئافرەتێ ژی وەك روخسار دکەت!. بنێزیکی 22% ژ وان ئافرەتێن تەمەنێ ئوان دناڤبەرا ١٤-٤٤ سالیێ دا، کیسکێن هێکا یێن هەین .
هەتا نوکە کەسەك نزانیت ئەگەرێن پەیدابوونا ئەڤان کیسکان چییە، بەلێ پا دبیت ئێک ژ ڤان ئەگەران بخوڤە بگریت : جینێن بوماوەیی، خۆلبەرگرتنا ئەنسولینی، دەمارێن خوینێ، یان ژی هەودان، ( زێدەبوونا کێشا لەشی دبیت ببیتە ئەگەرێ هەودانان) .
دەمێ زڤروکا هەیڤانە د هێتە ڕاوەستاندن ژ ئەگەرێ کیسان، ئەڤ چەندە دێ دووگیانبوونێ بقورس ئێخیت. دبیت ژی د هندەك رەوشان دا ئەڤ چەندە ببیتە ئەگەرێ زاروکبوونا پێشدەم. و ئەو کەسێن کیسکێن هێکا هەین پتر د ڕێپێداینە کۆ توشی ئاریشێن: هەرسکرنێ، بلندبوونا پەستانا خوینێ، شەکرا دووگیانبوونێ،... ببن.
پتریا کەسێن توشی کیسکێن هێکا بوین، وان ڕێژەکا بلندتر ژ یا سروشتی یا ئەنسولینی هەیە، ئەنسولین د پەنکریاسێ دا دهێتە بەرهەمئینان و هاریکاریا خانەیێن لەشی دکەت شەکرێ بکەتە وزە، ئەڤجا ئەگەر ئەنسولین نە هێتە بەرهەمئینان ڕێژا شەکرێ زێدە دبیت دناڤ خوینێ دا، ئەڤ چەندە دبیت رویبدەت، ئەگەر تە خۆلبەرگرتنا ئەنسولینی هەبیت( تۆ نەشێی ئەنسولینی بکاربینی یێ کۆ لەشێ تە بەرهەم دئینیت)
خولبەرگرتنا ئەنسولینی وەدکەت لەشێ تە ڕێژەکا بلند یا ئەنسولینی پالدەت دا کۆ ڕێژا شەکرێ د لەشی دا ئاسایی بکەت، ئەڤجا ئەگەر ڕێژە پتر ژ یا سروشتی لێهات، هێك دێ ڕێژەکا پتر یا ئەندروجینان و تێستێسترونان بەرهەمئینن.
ئەڤ کەسێن تۆشی کیسێن هێکا بوین، نەشێن بسەناهی کێشا لەشێ خۆ کێمبکەن و ئەڤ چەندە بخۆ رویددەت ژبەر خولبەرگرتنا ئەنسولینی وەکی مە بەری نوکە شروڤەکری.
نیشانێن کیسکێن هێکا چنە ؟
- پرچ وەریان.
- پیستەکێ دوهنی و هەبوونا پرسکێن گەنجاتییێ.
- خەمووکی و گوهرینا موودی.
- ئێشان د حەوزێ دا.
- ڕاوەستیانا هەناسێ ددەمێ نڤستنێ دا.
- برینا زڤرووکا هەیڤانە، یان نە ڕێکخستنا وێ.
- قورسی د دووگیانبوونێ دا.
- زێدەبوونا کێشا لەشی ددەمەکێ کێم دا.
- گەشەبوونا پرچێ لسەر دێمی و لەشی هەمیێ .
- پەیدابوونا، هندەك پنیێن موڕ لسەر پیستی .
- پارچێن زێدە یێن گوشتی دەوروبەرێن حەفکێ، لبن کەفشان.
ئەو خوارنێن پێدڤییە هەبن د ژەمێن خوارنێن وان کەسێن توشی کیسکێن هێکا بوین :
- کەسکاتی
- پروتین( مریشک، ماسی)
- کرکوم
- باجان
- قەرنەبیت
- بروکلی
- جەرجیر
- خەس
- سپیناغ
- باهیڤ، گیز
- پتات
- زەیتا زەیتوونێ
ئەو خوارنێن پێدڤییە خۆ ژێ دویربێخی ئەگەر تە کیسکێن هێکا هەبن:
- خوارنێن ژ لاکتوزی پێکدهێن(پێکهاتنێن ماستی
- خوارنێن زەنگین بکاربوهیدراتێن دووبارە، وەکی نانی سپی، برنج، مەعکەرون، کێک
- خوارنێن سڤك
- ڤەخوارنێن غازی
- گوشتێن دەستکرد
- سەوك
- شریناهی
هندەك ڤیتامینێن بمفا ب کیسکێن هێکان:
- _INOSITOL
- _PRIMEROSE OIL
- _OMEGA
- _ZINC
ئەڤ نەساخییە چەوا دهێتە دەستنیشانکرن ؟
نوشداڕ ب شێوەکێ گشتی ئەڤێ نەساخییێ دەستنیشان دکەن دەمێ ب نێزیکی دوو یان سێ ژ ئەڤان نیشانان لدەف ئافرەتێ هەبن:
- ڕێژا بلند یا ئەندروجینی.
- نە ڕێکوپێکییا زڤروکا هەیڤانە
- کیسک د هێکان دا
چارەسەرییا کیسکێن هێکان دبیت دهێنە کرن ب:
- خوارنەکا ساخلەم و گونجای
- راهێنانێن وەرزشی
- کێمکرنا فشارا دەروونی
- جارنا وەڕگرتنا چارەسەرییێ لدەف نوشداری .