شاشیێن لوژیکی هندەک رێکێن هزرکرنێ یێن خەلەت و نەدروست کو تە ژ هزرکرنا ساخلەم و ب بنەما ب هەر گوتنەکێ بهێتە گوتن دویر دئێخیت، ئاخفتنا لاواز دکەت، و دبیتە ئەگەر پێزانینێن خەلەت بەلاڤ بن، تاکەکەسان ژ هزرێن سەرەکی دویردکەت، و منگرتیێت نەدروست ل سەر هەر هزرەکێ چێدکەت. دەمێ ئاخفتن ب ڤان رێکێن خەلەت دهێنە گوتن، دبیت ل دەسپێکێ جهێ باوەرکرنێ بن، لێ هەر دەمێ تە ئێخستە بەر رەخنەگرتنا لۆژیکی، دکەڤن و خو ناگرن.
1. رێزگرتنا بێ بنەما بو دابونەریتێن جڤاکی
ل ڤێ تاک هوسا هزرا خو دکەت، کو تنێ چونکی ئاخفتنەک یان هزرەک یا کەڤنە، و هەر ژ میژە هەبوویە، تنێ چنکی مە ژ باب و باپیرێت خۆ وەرگرتییە، و یا بوویە دابونەریت و کەلتور بۆ مە، هەمی گاڤا دێ یا درست بیت. لێ د راستی دا هەمی ئەو تشتێن کو بەشەکن ژ کەلتور و دابونەریتێن مە درست نینن.
نموونە: ئێک دێ بێژیت: ئەڤە هزارەهان سالە باب وباپیرێت مە میراتێ نادەنە ژنکا، ئەگەر ئەم نوکە بدەنێ ئەم دێ باب وباپیرێت خو کێم کەین. ژبەر هندێ ژی ئەم ژی نادەینێ.
2. شاشییا یان ئەڤە یان یا دی
ل ڤێرێ ل بەر شاشییا لوژیکی یا بەرنیاس ب "یان ئەڤە یان یا دی" تە ددانیت، ئانکو دێ دونیایێ ل بەر تە رەش و سپی کەت، چ رێکێ نادەت تۆ رەنگەکێ ریساسی ناڤبەرا وان دا ژێبگری، دگەل هەبوونا گەلەک و گەلەک جور بو ریساسیێ، هەر وەسا ناهێلیت ب ئێک جاری ژی تۆ چ رەنگەکێ دی هەما دەرڤەت ڤان هەمی رەنگان ژێبگری. ئانکو ل ڤێ شاشیێ دا رێکێ تنێ ل بەر تە دکەتە دوو هەلبژارتن.
نموونە: بابەک کو کومپانیا هەیە دێ بێژیت کورێ خو: ئان تو دێ ل کومپانیا مە کار کەی و خو ژ هەمی دەرفەت و کارێن بو تە دهێن دەیە پاش، یان ژی تو دژێ خێزانا مەی.
3. رێزگرتنا بێ بنەما بو کەسێن ب دەستهەلات
ل ڤێرێ ژی تنێ چنکی ئاخفتن یێ ژ دەڤێ کەسەکێ دەرکەتی کو جهەکێ مەزن ل ناڤ جڤاکی دا هەیە، دێ هوسا هزر کەت هەمی گاڤا ئەڤ ئاخفتنە یێ درستە، و ناچیت ئەو بخو هزرا خۆ د ئاخفتنێ دا بکەت، گەنگەشە بکەت، بهەلسەنگێنیت، ل سەر لێگەریانێ بکەت، بچیت ژێدەرێن زانستی کا چاوا بەحس کرییە. ڤانا هەمییا ناکەت، بەلکی تنێ چنکی ژلایێ کەسەکێ دەستنیشان کری هاتییە گوتن، دێ ل نک وی هەمی گاڤا یێ درست بیت.
نموونە: مەلایێ گوندێ مە یێ گوتی ئافرەت پێدڤی ب خاندنێ نینە، ژبەر هندێ ژی ئەز ناهێلم کچێت من بچن بخینن.
4. دویف چوونا مشایەتیێ
ل ڤێ شاشیێ تاک هوسا هزرا خو دکەت کو تنێ چنکی تشت یێ مشەیە وگەلەک کەس دکەن، هەما ئەڤە دێ بیتە بەلگە کو ئەو تشتە یێ درستە.
نموونە: مانێ هەمی درەوا دکەن، ڤێجا هەما چنینە درستە ئەز ژی درەوا بکەم.
5. رێگرێ شەرم و ترسا جڤاکی
ل ڤێرێ تنێ ژبەر شەرم و ترسا جڤاکی، دبیت گەلەک کەس خۆ ژ هندەک تشتا بدەنە پاش و ب تشتەکێ خراب بدانن، لێ د راستی دا ئەڤ تشتە گەلەک نورمالە بهێنە کرن.
نموونە: ئەز ناهێلم کچا من دەرڤەی وەلاتی بخینیت، چنکی شەرمە و خەلک دێ بەحسی مە کەت، لێ بو کورێ من درستە.
6. رێکا تەحسوک
ل ڤێرێ دێ بەحسی تشتەکێ کەی گەلەک یێ سروشتی یە و چ کێشەیێن مەزن لێ نەچیبووینە، لێ کەسەک دێ هێت وی تشتی بەتە رێکەکا تەحسوک و تێدا ئینتە خارێ و هەر چیت و چیت و هەمی تشتێن خراب پێڤە کەت حەتا دوماهیکێ ب ژناڤ چوونا جڤاکی هەمیێ ڤە گرێدەت و دبێژت هەما هەوجە ناکەت ئەڤ تشتە بهێتە کرن.
نموونە: ئەگەر ئافرەت ل زانکۆیا بخینیت و پاشی کار بکەت، دێ خێزان مینن بێ دەیک، گەنج ژی ل زانکویا دێ ئەخلاقێ خو ژدەست دەن، کێشەیێن جڤاکی و بەردان ژی دێ چیبیت، دوماهیکێ جڤاک هەمێ دێ پیچ بیت، ژبەر هندێ باشترە ئافرەت بمینیت ل مال.
ل دوماهیکێ، گەلەک جور یێن دی بۆ شاشیێن لوژیکی هەنە، هیڤیا هندێ ئەڤ بابەتە ببیتە ئەگەر بو هەوە حەزێن هەوە ل بابەتی بدەت و هین پتر ل سەر بخینن. سوپاس بۆ خاندنێ و هیڤیا مفایی
نڤیسەر: احمد مصطفى