دهێتە گوتن کو کورەک هەبی، ل بەغدا خودێ دایە، بابێ وی کوردە، دوسکی یە، دەیکا وی ژی عەرەبا بەسرا یە. بیرا وی باش ب رۆژێن ژناڤچوونا رژێما بەعس ل عیراقێ دهێت، لێ وی دەمی یێ بچیک بی و فام ڤان تشتا نەدکر.
دگەل جیاوازیا نەتەویا دەیک و بابێن ڤی زاروکی، وانا چ کێشە ل ناڤ مالا خو نەبوون. و ژیانا وی بێ هیچ کێماسیەک دچوو سەری. لێ ژبەر کو بابێ وی ئەو نەدبرن جهێ مالباتا خۆ ل دهوکێ، ئەگەر دچوو ژی دا ب تنێ چیت، هەر وەسا چونکی پتر دەیکا وی دگەل دئاخفت ناڤ مالێ، ئەڤ زاروکە عەرەبیا وی گەلەک یێ باش بی، لێ کوردی ب باشی نەدزانی، و فێرنەبووێ ل ژیەکێ بچیک، ئەگەر زانیبا ژی تنێ تشتێن ناڤ مالێ دگەل بابێ خو دئاخفت. سال چوون و سال هاتن هەتا عەمرێ ڤی زاروکی هیدی هیدی مەزن تر لێ دهات و ل بەغدا ژیانا خو دبرە سەری. مالا وانا ل بەغدا ل تاخێ ئەعظمیە بوویە، و ل وێرێ ب ناڤێ “بیت الاکراد” دهاتنە نیاسین. ل دەمێ ئەڤ زاروکە دبیتە تەمەنێ قوتابخانێ و دچیتە خاندنێ، هندەک هەڤال بۆ خۆ چێکرن و یاری دگەل وان دکر. ماموستایێن باش ژی ل قوتابخانێ هەبوون، و فێری گەلەک تشتا ل خاندنا خو بوو. لێ هندەک جارا هەڤالێن وی دگەل وی باش نەبین، ب کرێتی سەرەدەری دگەل دکر و ئاخڤتنێت نەجوان دگوتنێ. دبیت بۆ وانا ئەڤە جورەکێ خوشیێ یان دەم بوراندنێ بی، لێ بۆ ڤی زاروکی نەخوشیەکا مای ل بیرا وی هەتا نوکە. جیرانێن وان، و هەڤالێن وی یێن قوتابخانێ هندەک جارا ب کرێتی بەحسی بابێ وی دکرن، چونکی کوردە، هەر وەسا هندەک ئاخفتنێت کرێت یێت کوردی دگوتنێ. هندەک جارا ژی ترانە و گالتە ب ڤی زاروکی ژی دکرن. ل وێرێ ب بەشەک ژ جڤاکا بەغدا نەدهاتە دانان، تنێ چونکی بابێ وی کوردە. دگەل هندێ ژی کو ئەو بخو یێ ل بەغدا هاتییە سەر دونیایێ و ل وی دەمی ب باشی تنێ زمانێ عەرەبی دزانی.
ل دەمێ ژیێ وی بوویە نەهـ سال، دگەل پەیدابوونا تایفەگەریێ ل بەغدا و زێدەبوونا تیرورێ، بابێ وی بریار دا خێزانا خۆ جارەکا دی بەرەف دهوکێ ببەت. لێ ئەڤ زاروکە جارەکا دی کێشە ل دهوکێ ژی بۆ وی دروست دبن، چونکی ب باشی کوردی نەدزانی. ب زمانێ عەرەبی بەردەوامی دا خاندنا خۆ، و ژبەر کو بارێ خێزانێ یێ ئابووری یێ باش نەبوو، ل دەسپێکێ ل گوندەکێ دەوربەرێ دهوکێ ئاکەنجی دبن. چونکی قوتابخانەیێت زمانێ عەرەبی ل هەمی عەردا نینن، ئەڤ زاروکە نەچار دبوو هەر رۆژ ب رێکا کوستەرێ ژ گوندێ لێ دژیت بەرەف دهوکێ بچیت بۆ خاندنێ. لێ ئەڤە ژی دبیتە ئەگەر کو هەڤالێن وی یێن قوتابخانێ نیزیک وی نەبن، چنکی هەر ئێژ ژ عەردەکێ دهات و دچوو وێ قوتابخانێ.
تشتێ جوان ل قوتابخانا وی ئەو بوویە کو قوتابیێن وێ ژ هەمی عەردا، و هەمی ئایین و نەتەوەیا بووینە. و هەڤالێت وی یێت قوتابخانێ عەرەبی ب باشی دزانین، ژبەر هندێ ژی چ کێشە بۆ وی دگەل قوتابخانێ چێنەبووینە. دەمێ دچوو قوتابخانێ، کەیفخۆش دبی، و ژبەر هندێ ژی زیرەک تر لێ هات.
لێ ل وی گوندێ ئەو لێ دژیا، هەڤالێت وی یێن قوتابخانێ لێ نینن، ژبەر هندێ ژی ئەڤ زاروکە پێدڤی ب چێکرنا هەڤالان ژ زاروک و بچیکێت جیرانا و گوندییا دبی. لێ ئەو دەم و ب تایبەت ل دەسپێکا هاتنا ڤی زاروکی بۆ دهوکێ ب نەخۆش ترین دەمێ ژیانا وی دهێتە دانان. چونکی وی ب باشی کوردی نەدزانی، و ئەو بچیکێن گوندی یێن کو ب تەمەنێ وی عەرەبی نەدزانی. و ژبەر هندێ تنێ نینە کو ئەڤە نەخۆشترین رۆژێن ژیانا وی بوون، بەلکو ژبەر هندەک ئەگەرێن دی ژی. ئەو ژی چونکی وی هەست ب جیاوازیێ دکر ژ هەڤالێن خۆ، هەست ب غەریبیێ دکر، هەست دکر ئەو بەشەک نینە ژ وانا، هەست دکر کو ئەو هبد یێ گرێدای نینە ب وانا.
سەر هندێ ژی، هێشتا خراب تر ئەو بوویە کو بچیکێن وی گوندی بخو ژی دگەل باش نەبوون، ئەو ب کورێ عەرەبا ب ناڤ دکر، و مالا وان ب مالا عەرەبا دهاتە نیاسین. د هەمان دەم دا ئەو گوند د سروشتێ خۆ دا خەلک تێدا یێ شەرکەر بوو، گەلەک کێشە لێ چێدبن و هەمی گاڤا عیالێت وانا شەرێ ئێک و دوو دکر، ئەڤ زاروکە ژی فێری هندێ نەبوویە، ژبەر هندێ ژی بۆ وی گەلەک نەخۆش بی. گەلەک کێشە و شەر دگەل هەڤالێت خۆ یێت گوندی دکر، و گەلەک خەبەر و ئاخفتنێت کرێت دگوتنێ. ئەڤ بەشێ ژیانا ڤی زاروکی گەلەک زەحمەت بی، بەشێ دیتنا ناسنامەکا نوی و گونجای دگەل جڤاکێ نوی و فێربوونا زمانی و هەروەسا خوگونجاندن دگەل کەلتور و دابونەریتێن نوی.
گەلەک جارا ئەڤ زاروکە هزرا خۆ دکر، ئەرێ جڤاکێ مە بوچی هوسایە، خەلکێ مە بوچی هوسانە؟ دەمێ ئەز ل بەغدا ئەم ب مالا کوردا دهاتنە نیاسین، دگەل هندێ کو من کوردی وی دەمی نەدزانی، لێ ئەز ب کورد دهاتمە دانان. دگەل هندێ کو ئەز بخۆ یێ ل بەغدا هاتیمە سەر دونیایێ، ئەز ب بەشەک ژ بەغدا نەدهاتمە دانان. لێ ل دەمێ ئەز زڤریم وارێ خۆ، ئەو جهێ کو ناسناما من پێ دهێتە گرێدان، هندەک ژ خەلکی ب لێبوورین ڤە ئەز ل ناڤ جڤاکێ خو قەبوول نەکرم.
ب تایبەت ل دەسپێکێ، ژبەر هندێ ژی شەرەک ناڤ ناخێ من دا چێبوو، ئەو ژی کا ئەز چمە؟ ئەز کیمە؟ ئەرێ ئەز کوردم یان عەرەبم؟ هەردووکم یان خو ئێک نینم؟ ئەڤ شەرە خو ل ناڤ ناخێ من دا دهەژاند و دهەژاند و هەر دهات و دچوو، دا هندەک رۆژا کێم بیت و خۆ بێ دەنگ کەت، هندەک رۆژا ژی دا ئاریت و دەنگ بلند بیت.
لێ هەر چاوا بیت، ئەڤ زاروکە دبێژت کو جیهان ب ڤان نەخوشییا یا خوشە، ب ڤان نەخوشییا تاما خو ددەت، و دگەل وان نەخوشییا پێنگاڤ پێنگاڤ ئەڤ بچیکە شیا خۆ دگەل جڤاکێ خۆ یێ نوی بگونجینیت، و شیا زمانێ بابێ خۆ فێر بیت، و کەلتورێ خۆ ژبیر نەکەت.
د هەمان دەم دا، دگەل بورینا دەمی و مەزن بوونا ڤی زاروکی، ئەڤ زاروکە جهێ خو یێ کەڤن و ئەو باژێرێ لێ ژدایک بوویە ژبیر نەکر، و هەر هەڤال هەتا نوکە ژی ژ بەغدا هەنە. و هەر وەسا ئەو هەڤالێن خراب یێن وی گوندی ل دهوکێ ب هەڤالێن گەلەک و گەلەک باشتر و ب پەیوەندیێن گەلەک بهێز دگەل ماینە.
ئەڤ چیروکە یا خەیالی یە، لێ دبیت ل ژیانا هندەک کەسا جهێ خۆ گرت بیت. ئەڤ چیروکە یا گوهارتنا ناسناما کەسەکێ بۆ ناسنامەکا نوی و زەحمەتییا هندێ ل وەلاتێن مە، دبیت ل وەلاتێن دی یێن جیهانێ ئەڤ زەحمەتیە نەبیت. هەر وەسا پێدڤییە بزانین کو ناسنامە دبیت هەمی گاڤا ئێک ناسناما ب تنێ نەبیت، بەلکو ژ ناسنامەکێ زێدەتر ژی هندەک جارا ل هەمان کەس کوم دبیت، خۆ چەند ئەو هەردوو ناسنامە هەڤدژ بن، خۆ هەکە ئەو هەردوو ناسنامە یێن نەتەوەیێن جیاواز بن، وەک کورد و عەرەب.
نڤیسەر: احمد مصطفى